Sàn thương mại điện tử không phép và câu hỏi về trách nhiệm quản lý?

 Vitus System: Một nền tảng TMĐT “lách luật” giữa thời đại số

Theo các thông tin tự giới thiệu, Vitus System E-commerce đã đạt được những con số ấn tượng với hơn 40.000 sản phẩm được bán ra trong 15 ngày đầu tháng 8/2023 và có hơn 120.000 thành viên. Vitus quảng bá các sản phẩm chất lượng cao, “nhập khẩu Hàn Quốc” và một mô hình affiliate hấp dẫn. Tuy nhiên, những thành công trên chỉ là bề nổi của một nền tảng đang đi ngược lại xu thế minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Theo xác nhận của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, sàn TMĐT Vitus chưa được đăng ký và không có thông tin trên hệ thống quản lý của Cục. Điều này có nghĩa là Vitus đang hoạt động hoàn toàn ngoài vòng pháp luật.

Vai trò của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước: Liệu có đủ sức răn đe?

Theo quyết định 939/QĐ-BCT, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (gọi tắt là Cục) có quyền và trách nhiệm rõ ràng trong việc tổ chức thực thi pháp luật, kiểm tra, giám sát và xử lý các hành vi vi phạm về hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc. Tuy nhiên, sự tồn tại và phát triển của Vitus System với hàng chục ngàn sản phẩm được bán ra mà không bị xử lý đang đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về năng lực và hiệu quả thực thi quyền hạn của Cục.

Sự tồn tại dai dẳng của Vitus System không thể đơn thuần được lý giải bằng lý do “khó khăn trong quản lý”. Các sàn TMĐT có thể dễ dàng bị theo dõi thông qua các giao dịch và quảng cáo công khai trên mạng xã hội. Hàng ngàn đơn hàng bán ra đồng nghĩa với việc có dữ liệu thanh toán, thông tin vận chuyển, và các điểm tập kết hàng hóa.

Nếu các cơ quan quản lý thực sự quyết tâm, họ có thể sử dụng các biện pháp nghiệp vụ, phối hợp với các đơn vị chuyển phát và ngân hàng để truy vết. Việc để một nền tảng quy mô lớn như Vitus  hoạt động công khai trong thời gian dài cho thấy sự thiếu quyết liệt và buông lỏng trong công tác giám sát. 

Vai trò của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số: Lỗ hổng trong quản lý hoạt động trực tuyến

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (iDEA), theo Quyết định số 2642/QĐ-BCT, có các nhiệm vụ và quyền hạn:

Hướng dẫn, thẩm định, chỉ đạo, theo dõi, đôn đốc, kiểm tra về nội dung, điều kiện hoạt động thương mại điện tử.

Tiếp nhận và giải quyết các thủ tục thông báo, đăng ký website, ứng dụng thương mại điện tử.

Chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan trong việc phát hiện và xử lý các website, ứng dụng TMĐT vi phạm.

Với việc Vitus System chưa được đăng ký trên hệ thống của Cục, câu hỏi đặt ra là vì sao một sàn giao dịch có quy mô lớn, với hơn 120.000 thành viên và hàng chục nghìn giao dịch mỗi ngày, lại không bị Cục phát hiện và xử lý sớm hơn? Hay liệu các quy định về quản lý vẫn chưa đủ mạnh để răn đe những nền tảng hoạt động “chui”?

Sự phối hợp lỏng lẻo: Trách nhiệm thuộc về ‘Ai’?

Mặc dù đã có cơ chế phối hợp giữa Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, nhưng thực tế cho thấy sự phối hợp này vẫn còn nhiều lỗ hổng. Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số có chức năng quản lý, cấp phép và theo dõi các sàn TMĐT. Khi họ xác nhận một sàn như Vitus chưa được đăng ký, thông tin này phải được chuyển đến các cơ quan thực thi pháp luật như Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước để có biện pháp xử lý kịp thời.

Việc một sàn TMĐT không phép ngang nhiên tồn tại và vi phạm pháp luật mà không bị xử lý cho thấy chuỗi trách nhiệm đã bị đứt gãy. Sự lơ là này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm xói mòn niềm tin vào hiệu quả quản lý của các cơ quan nhà nước.

Trách nhiệm chung: Ai bảo vệ người tiêu dùng?

Thủ tướng Chính Phủ đã ban hành Chỉ thị Về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ. Trong đó đã nêu rõ: Trong bối cảnh thị trường TMĐT phát triển nhanh chóng và bùng nổ, đã đặt ra những thách thức không nhỏ trong công tác quản lý đối với hoạt động kinh doanh TMĐT, quản lý thuế, bảo đảm nguyên tắc công bằng, quản lý rủi ro dựa trên nền tảng cơ sở dữ liệu lớn…. thích ứng với sự thay đổi của môi trường linh doanh trên nền tảng số và đặc biệt là phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành để quản lý đầy đủ các chủ thể tham gia, kiểm soát các giao dịch thanh toán, xác thực thông tin của tổ chức, cá nhân kinh doanh, người nộp thuế.Việc tuân thủ các nguyên tắc này cũng góp phần bảo đảm môi trường kinh doanh bình đẳng, thân thiện, cùng phát triển và phát huy những giá trị to lớn mà lĩnh vực TMĐT mang lại cho từng cá nhân, doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam, đóng góp tương xứng vào ngân sách nhà nước.

Vì vậy, sự tồn tại của Vitus System là một lời cảnh tỉnh về trách nhiệm chung của các cơ quan quản lý. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ, thiếu các biện pháp mạnh tay để xử lý ngay từ đầu đã vô tình tạo điều kiện cho các nền tảng không phép phát triển. Hệ lụy là gây thất thu thuế cho ngân sách nhà nước, người tiêu dùng trở thành nạn nhân khi mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, và người bán hàng trên sàn phải đối mặt với nguy cơ bị xử phạt nặng theo pháp luật.

 Bắc Hiệp – Phạm Tuấn