Tác động của trí tuệ nhân tạo trong hành trình chuyển đổi kép của doanh nghiệp vừa và nhỏ

Tác động của Trí tuệ nhân tạo vào quá trình chuyển đổi kép

Theo một số liệu báo cáo, hơn 90% doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV) tại Việt Nam đã và đang bước vào quá trình số hóa ở mức độ nhất định. Tuy nhiên, phần lớn mới dừng lại ở các hoạt động quản lý cơ bản, chưa hình thành được hệ thống vận hành dữ liệu đủ mạnh để AI phát huy hiệu quả. Điều này khiến quá trình chuyển đổi chủ yếu dừng lại ở việc “áp dụng công nghệ để hoàn thành công việc”, thay vì “dùng công nghệ để nâng năng suất”. Trong khi đó, kinh nghiệm tại nhiều quốc gia khác trên thế giới cho thấy AI có khả năng tạo ra mức tăng năng suất ấn tượng nhờ vào năng lực phân tích dữ liệu theo thời gian thực, dự báo xu hướng và tự động hóa các công việc có giá trị thấp nhưng tốn nhiều nhân lực.

Ở nhiều nước, doanh nghiệp đã ứng dụng AI vào giám sát tiêu thụ năng lượng, quản trị thiết bị và phân tích chất lượng sản phẩm. Kết quả là thời gian dừng máy giảm đáng kể, lỗi sản phẩm được phát hiện sớm hơn, đồng thời chi phí vật liệu và năng lượng cũng được tối ưu. Những yếu tố này chính là nguồn gốc của tăng năng suất bền vững, điều mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang rất cần trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.

AI đã và đang có tác động không nhỏ đến quá trình chuyển đổi kép đối với nhiều doanh nghiệp

Trong khi đó, chuyển đổi số chỉ thực sự đem lại hiệu quả khi đi cùng chuyển đổi xanh; và ngược lại, các mục tiêu xanh hóa chỉ đạt được khi doanh nghiệp có nền tảng dữ liệu và công nghệ đủ mạnh để đo lường và tối ưu. Đây chính là triết lý của chuyển đổi kép đang được các doanh nghiệp châu Âu, Hàn Quốc và Singapore coi là chiến lược trọng tâm để nâng cao sức cạnh tranh.

Đối với DNNVV Việt Nam, chuyển đổi kép giúp doanh nghiệp không chỉ giảm chi phí mà còn tái cấu trúc toàn bộ quy trình theo hướng tinh gọn và thông minh hơn. Khi dây chuyền sản xuất được gắn cảm biến, dữ liệu được thu thập liên tục và phân tích bằng AI, các khâu từ thiết kế, sản xuất đến bảo trì đều trở nên chính xác và hiệu quả. Quy trình được rút ngắn, lãng phí vật liệu giảm, trong khi năng suất lao động tăng lên nhờ loại bỏ nhiều thao tác thủ công.

Nhất là với nhu cầu thị trường ngày nay, khi Việt Nam cam kết hướng tới Net Zero vào năm 2050, chuyển đổi kép được xem là điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu ngày càng khắt khe về carbon, truy xuất nguồn gốc và an toàn môi trường. Doanh nghiệp nào đi trước sẽ nắm lợi thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đang dịch chuyển mạnh theo hướng minh bạch và bền vững.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ cần tận dụng tối đa tiềm năng của trí tuệ nhân tạo để thay đổi

Với lợi thế sẵn có, việc đưa AI vào dây chuyền sản xuất không chỉ dừng ở tự động hóa, mà còn mở ra khả năng nhận diện bất thường, dự báo hỏng hóc và tối ưu hóa quy trình theo thời gian thực. Điều này đặc biệt hữu ích đối với DNNVV vốn chịu áp lực lớn từ chi phí và tỷ lệ lỗi sản phẩm.

AI còn giúp doanh nghiệp rút ngắn chu kỳ đổi mới sản phẩm thông qua mô phỏng số (digital twin). Thay vì thử nghiệm thực tế tốn kém, doanh nghiệp có thể mô phỏng nhiều phương án khác nhau để tìm ra cách thức sản xuất tối ưu nhất. Ngoài ra, AI cung cấp khả năng kết nối các bộ phận trong doanh nghiệp thành một hệ thống thống nhất. Dữ liệu được chia sẻ xuyên suốt giúp thông tin trở nên minh bạch, giảm sai sót và hỗ trợ nhà quản trị đưa ra quyết định nhanh hơn. Khi toàn bộ quy trình được vận hành dựa trên dữ liệu, năng suất không chỉ tăng trong ngắn hạn mà còn ổn định hơn trong dài hạn.

AI mở ra “làn sóng mới” cho chuyển đổi kép của doanh nghiệp nhỏ và vừa

Mặc dù AI mang lại lợi ích rõ ràng, song mức độ ứng dụng tại Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều so với tiềm năng. Khảo sát tại Hà Nội cho thấy chỉ khoảng 12% DNNVV sử dụng AI trong quản trị và sản xuất. Mức độ liên thông dữ liệu giữa doanh nghiệp và địa phương, hay việc lưu trữ dữ liệu vẫn bị phân tán, chưa thành một hệ thống chuẩn, cấu trúc không đồng nhất hoặc thiếu các tiêu chuẩn kỹ thuật cơ bản. Việc không tận dụng triệt để những lợi ích của AI khiến nhiều doanh nghiệp khó tạo ra tác động đủ lớn để nâng cao năng suất.

Thách thức khác nằm ở tư duy đầu tư. Nhiều doanh nghiệp vẫn xem công nghệ như một khoản chi phí, thay vì một tài sản chiến lược. Điều này hạn chế việc hình thành các dự án dài hạn, trong khi AI chỉ phát huy tối đa tác dụng khi được ứng dụng xuyên suốt toàn bộ quy trình sản xuất.

Việc AI trở thành động lực tăng năng suất không thể tách rời vai trò của hạ tầng và chính sách. Để khai thác hiệu quả các công nghệ mới, doanh nghiệp cần một nền tảng dữ liệu được chuẩn hóa, hạ tầng số đủ mạnh và cơ chế hỗ trợ tài chính giúp giảm rủi ro đầu tư. Khi những điều kiện này được đáp ứng, AI có thể phát huy trọn vẹn vai trò trong chuyển đổi kép: từ tối ưu quy trình sản xuất, giám sát tiêu thụ năng lượng cho đến dự báo rủi ro và quản trị phát thải. Ở nhiều quốc gia đã thành công trong chuyển đổi kép, các quỹ tài chính xanh, chương trình hỗ trợ công nghệ và hệ thống tiêu chuẩn dữ liệu thống nhất đã tạo nên môi trường thuận lợi để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào AI. Với doanh nghiệp nhỏ và vừa, tác động càng rõ rệt hơn: AI giúp họ rút ngắn khoảng cách công nghệ, nâng cao hiệu suất vận hành, giảm chi phí và nhanh chóng đạt được các mục tiêu xanh, từ đó nâng cao năng suất và tăng sức cạnh tranh trong các chuỗi giá trị toàn cầu.

 Bảo Linh