Thời đại Trung Quốc phổ cập công nghệ đang tới rất gần!

Tại Hội nghị Trí tuệ nhân tạo Thế giới (World Artificial Intelligence Conference – WAIC) vừa diễn ra tại Thượng Hải, Trung Quốc tiếp tục gây chú ý khi startup Zhipu AI – nay đổi tên thành Z.ai – công bố mô hình ngôn ngữ mới mang tên GLM-4.5. Trong một tuyên bố đầy tự tin được CNBC đăng tải, công ty khẳng định rằng đây là mô hình trí tuệ nhân tạo có chi phí sử dụng rẻ hơn cả DeepSeek – một trong những đại diện AI từng được xem là “phát súng đầu tiên” cho cuộc đua AI giá rẻ tại Trung Quốc.

Dòng chảy AI đang ngày càng dâng cao ở quốc gia đông dân nhất thế giới, và câu chuyện giữa GLM-4.5 và DeepSeek là minh chứng rõ nét cho cách Trung Quốc đang định hình lại tương lai ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo toàn cầu bằng những bước đi đầy tham vọng, sắc bén và tính toán kỹ lưỡng. DeepSeek từng tạo nên cơn sốt trong giới công nghệ khi ra mắt các mô hình như DeepSeek-V2, DeepSeek-V3 và gần đây nhất là DeepSeek-R1. Với khả năng sinh văn bản tốt, chi phí huấn luyện thấp và đặc biệt là mức giá cực kỳ cạnh tranh so với GPT-4 hay Claude của Anthropic, DeepSeek nhanh chóng chiếm được cảm tình của cộng đồng lập trình viên, nhà phát triển AI và cả các startup đang tìm kiếm công cụ tạo văn bản chất lượng cao nhưng chi phí tối thiểu.

Tuy nhiên, tại WAIC 2025, Z.ai đã tạo cú hích mới khi giới thiệu GLM-4.5 – một mô hình AI không chỉ tự nhận là mạnh hơn về mặt kỹ thuật mà còn tuyên bố rẻ hơn cả DeepSeek. Theo CNBC, mức giá công bố của GLM-4.5 là 0,11 USD cho 1 triệu input tokens và chỉ 0,28 USD cho output tokens – tức chỉ bằng lần lượt khoảng 20% và 13% giá của DeepSeek-R1. Sự chênh lệch này không chỉ mang ý nghĩa về mặt tài chính, mà còn là tuyên bố ngầm rằng Trung Quốc đang sẵn sàng bước vào giai đoạn “phổ cập AI” – nơi mọi cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức đều có thể tiếp cận trí tuệ nhân tạo một cách rẻ, nhanh và mở.

Không dừng lại ở việc ra giá thấp, Z.ai còn đưa vào GLM-4.5 những cơ chế mới như khả năng “agentic AI” – cho phép mô hình tự động chia nhỏ các tác vụ, ra quyết định theo chuỗi hành động có logic và mục tiêu cụ thể, tiến gần hơn tới hình dung về trợ lý AI thật sự. Việc sử dụng cấu hình nhẹ như vậy vừa tiết kiệm điện năng, chi phí vận hành, vừa cho thấy một bước đột phá về tối ưu hóa kiến trúc mạng nơ-ron sâu – điều mà chỉ một vài tổ chức trên thế giới từng làm được.

Z.ai cũng đi theo con đường mở mã nguồn – xu hướng đang trở nên phổ biến trong cộng đồng AI Trung Quốc. Việc công bố mã nguồn không chỉ giúp tăng tính minh bạch, mà còn mở rộng hệ sinh thái người dùng, nhà phát triển có thể đóng góp cải tiến, thử nghiệm và triển khai vào ứng dụng của riêng mình.

DeepSeek từng ghi điểm nhờ mã nguồn mở và cách tiếp cận cộng đồng, nhưng GLM-4.5 có vẻ đang đi nhanh hơn và rẻ hơn trên cùng một con đường. Không khó để hình dung rằng trong một vài tháng tới, các công cụ dựa trên GLM-4.5 sẽ tràn ngập các nền tảng AI từ dịch thuật, viết nội dung, sáng tạo mã lập trình đến tự động hoá tác vụ văn phòng.

Sự bùng nổ mô hình AI chi phí thấp như GLM-4.5 và DeepSeek đang diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc muốn khẳng định vị thế “cường quốc AI”, nhất là khi bị hạn chế tiếp cận các GPU cao cấp từ Mỹ như A100 hay H100. Không thể đi theo con đường cũ, Trung Quốc chọn cách đi vòng: tối ưu mô hình, phát triển phần mềm, tối giản phần cứng, giảm chi phí. Việc các công ty như Baidu, Alibaba, Tencent hay ByteDance lần lượt ra mắt các mô hình AI mở, giá thấp như Ernie 4.5, Qwen3, Doubao… cho thấy sự cạnh tranh nội địa đang ở mức “nội chiến”, nhưng đồng thời cũng tạo ra môi trường hoàn hảo để AI phát triển với tốc độ chóng mặt.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của các mô hình Trung Quốc không chỉ là câu chuyện chi phí. Đó còn là cuộc chơi về chiến lược: mở mã nguồn để lôi kéo cộng đồng quốc tế, tích hợp đa nền tảng để tận dụng hệ sinh thái khổng lồ (như cách Tencent tích hợp AI vào WeChat), và thu hút đầu tư để phát triển nhanh chóng. Zhipu AI – nay là Z.ai – trước đây từng nhận được vốn đầu tư từ Alibaba và các quỹ lớn của nhà nước. Điều này cho thấy phía sau những bước tiến công nghệ là cả một chiến lược quốc gia, nơi AI không chỉ là công cụ mà còn là vũ khí cạnh tranh địa chính trị trong thời đại số.

Việc GLM-4.5 tuyên bố vượt DeepSeek về chi phí tạo nên một cột mốc thú vị: chỉ trong chưa đầy một năm, mô hình được xem là tiết kiệm nhất đã bị thay thế bởi một đối thủ nội địa khác. Điều này phản ánh tốc độ phát triển phi mã của công nghệ tại Trung Quốc và sự sẵn sàng chấp nhận thay đổi liên tục. Trong thế giới công nghệ, ai rẻ hơn, mở hơn và nhanh hơn sẽ chiếm ưu thế.

Tuy nhiên, đi kèm với tốc độ là rủi ro. Một số chuyên gia phương Tây cảnh báo về việc mô hình AI Trung Quốc mở mã nguồn quá nhanh có thể khiến công nghệ bị sử dụng vào mục đích không chính thống, từ việc tạo tin giả đến tấn công mạng. Ngoài ra, khi cạnh tranh chi phí diễn ra khốc liệt, các công ty có thể bị hút vào vòng xoáy “hạ giá bằng mọi giá”, dẫn đến việc hy sinh chất lượng mô hình, thiếu tài liệu chuẩn hoá, hoặc phá vỡ các quy chuẩn đạo đức vốn đang rất mong manh.

Nếu xu hướng này tiếp tục, thế giới có thể sẽ chứng kiến một giai đoạn AI giống như thời kỳ Điện thoại thông minh vài năm trước: khi giá thiết bị giảm đến mức phổ thông, công nghệ từng là xa xỉ trở nên hiện diện ở khắp mọi nơi. Và nếu GLM-4.5 thật sự giữ đúng lời hứa về chi phí, hiệu năng và khả năng mở rộng, rất có thể trong một tương lai gần, trợ lý AI của bạn – từ chiếc điện thoại, máy tính đến phần mềm văn phòng – sẽ đến từ một startup Trung Quốc, với mức chi phí chỉ bằng một bữa ăn trưa.

Theo: CNBC, Reuters