Thúc đẩy thương mại điện tử Việt Nam phát triển bền vững trong nền kinh tế số

“

Tóm tắt:
– Thực trạng phát triển Thương mại điện tử (TMĐT)Việt Nam: Doanh thu thương mại điện tử (TMĐT) năm 2024 đạt 25 tỷ USD, chiếm 9% tổng bán lẻ, dự kiến năm 2025 đạt 32 tỷ USD; TMĐT chiếm 2/3 giá trị kinh tế số, góp phần đưa Việt Nam vào Top 10 quốc gia tăng trưởng TMĐT hàng đầu; Kinh tế số năm 2024 đạt 36 tỷ USD, dự báo đạt 90 – 200 tỷ USD năm 2030, trong đó TMĐT đóng góp 63 tỷ USD.
– Điểm nổi bật thị trường năm 2024: 13.340 website TMĐT được thông báo, tăng mạnh số lượng doanh nghiệp (DN)/cá nhân tham gia; Thuế thu từ TMĐT năm 2024: 108.000 tỷ đồng, tăng 22%; Livestream bán hàng bùng nổ: 2,5 triệu phiên/tháng, >50.000 nhà bán; Xu hướng mua sắm đa kênh và tiêu dùng xanh ngày càng rõ nét (72% sẵn sàng chi cho sản phẩm thân thiện môi trường).
– Rủi ro và vi phạm nổi bật: Nhiều vụ kinh doanh hàng lậu, hàng giả, điển hình: Vụ Mailystyle (Hà Nội) với 126.603 sản phẩm nhập lậu, trị giá vi phạm 20,1 tỷ đồng; Vụ lừa bán Điện thoại khiến 7.000 người bị lừa, chiếm đoạt 90 tỷ đồng qua các sàn TMĐT. Tăng mạnh vi phạm lên tới 3.124 vụ, xử phạt 48 tỷ đồng, gấp nhiều lần năm trước.
– Thách thức trong quản lý: Chưa có quy định quản lý rõ ràng về nền tảng xuyên biên giới, livestream; Ô nhiễm môi trường từ TMĐT với 160.000 tấn bìa carton và 171.000 tấn nhựa thải ra/năm; Việc chia sẻ dữ liệu, định danh, xử lý tranh chấp, và đảm bảo quyền người tiêu dùng còn hạn chế.
– Giải pháp thúc đẩy TMĐT phát triển bền vững: Tăng cường quản lý nền tảng xuyên biên giới, livestream, hàng giả – hàng cấm; Khuyến khích TMĐT xanh, giảm phát thải, xây dựng Green Taxonomy quốc gia; Hoàn thiện pháp lý chuyên ngành TMĐT, tăng cường định danh, xử lý gian lận, trốn thuế; Đẩy mạnh chuyển đổi số (CĐS), hỗ trợ AI – Blockchain – thanh toán số – logistics – giải pháp ODR (giải quyết tranh chấp trực tuyến); Phát triển hạ tầng logistics và thanh toán số, kết nối liên thông các bộ ngành qua cơ sở dữ liệu (CSDL) TMĐT.
– Mục tiêu đặt ra trong năm 2025: TMĐT chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ; Đóng góp vào mục tiêu 20% GDP từ kinh tế số, trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế số Việt Nam.

Hiện trạng thị trường TMĐT Việt Nam năm 2024 và dự báo năm 2025

Theo Sách trắng TMĐT Việt Nam, doanh thu TMĐT B2C Việt Nam giai đoạn 2018-2023 tăng trung bình 22%/năm (Hình 1). Doanh thu TMĐT bán lẻ tại Việt Nam năm 2023 tăng 25% (tăng 4 tỷ USD) so với 2022, đạt 20,5 tỷ USD, chiếm 8% tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng. Năm 2024, quy mô thị trường TMĐT vượt mốc 25 tỷ USD (tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước). Đáng chú ý, tỷ trọng về TMĐT năm 2024 chiếm 2/3 giá trị của nền kinh tế số Việt Nam.

Tốc độ tăng trưởng của TMĐT, kinh tế số Việt Nam tiếp tục tăng trưởng hai con số vững chắc, thuộc Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế số và dẫn dắt CĐS trong DN. Như vậy, chỉ tính riêng 2 năm 2023-2024, doanh thu thương mại điện tử tăng thêm 9 tỷ USD. Doanh thu TMĐT B2C Việt Nam giai đoạn 2018-2023 tăng trung bình 22%/năm (Hình 1).

Báo cáo e-Conomy SEA 2024 của Google, Temasek và Bain & Company cho thấy năm 2024, nền kinh tế số Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ với những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực thương mại điện tử, tài chính số và thanh toán không dùng tiền mặt. Báo cáo nhận định, quy mô nền kinh tế số Việt Nam cán mốc 36 tỷ USD trong năm 2024 và dự báo giai đoạn 2025-2030 đạt mức 90-200 tỷ USD, trong đó riêng TMĐT đóng góp khoảng 63 tỷ đô la vào năm 2030 (Hình 2).

TMĐT đã dần thay đổi thói quen mua sắm của người Việt Nam để phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại của thế giới. Nhu cầu tiêu dùng và sản xuất trong nước phục hồi đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng của ngành thương mại dịch vụ trong năm 2024. Việt Nam hiện có trên 14 triệu cửa hàng, 9.000 chợ, nhưng xu hướng thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt sau giai đoạn dịch Covid-19, nền tảng thương mại số, TMĐT trở thành xu hướng lớn, chiếm 19,6% tổng doanh thu bán lẻ toàn cầu. Việt Nam đặt mục tiêu doanh thu TMĐT chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ vào năm 2025.

Thị trường bán lẻ Việt Nam hiện có quy mô khoảng 250 tỷ USD, tạo không gian tăng trưởng rộng lớn cho thương mại điện tử. Chính phủ đặt mục tiêu tăng tỷ trọng TMĐT trong tổng mức bán lẻ lên trên 20%.

Hiện tại, TMĐT không chỉ phát triển ở đô thị, mà còn mở rộng đến vùng sâu, vùng xa nhờ hệ thống giao hàng phát triển mạnh mẽ. Trong năm 2024, có 8.794 DN, tổ chức và 1.520 cá nhân đăng ký tài khoản được tiếp nhận hồ sơ, tư vấn và hỗ trợ; 13.340 website TMĐT được thực hiện thủ tục thông báo và 583 website cung cấp dịch vụ TMĐT được thực hiện thủ tục đăng ký. 165 lượt phản ánh được tiếp nhận và xử lý, trong đó bao gồm các hành vi vi phạm chính như không đăng ký, thông báo website/ứng dụng, cung cấp sản phẩm không đảm bảo chất lượng, giả mạo DN khác nhằm lừa đảo khách hàng. Hồ sơ đăng ký của người dân và DN liên quan đến hoạt động TMĐT được thực hiện toàn bộ thông qua dịch vụ công trực tuyến toàn trình, đảm bảo xử lý nhanh chóng, hiệu quả và không phát sinh tiêu cực trong hoạt động thực thi công vụ.

Báo cáo của Bộ Công Thương tính đến thời điểm tháng 11/2024, có 116 nhà cung cấp nước ngoài đã đăng ký khai thuế và nộp thuế qua cổng thông tin điện tử, với tổng thu ngân sách đạt 19.774 tỷ đồng. Trong đó, số thu khai trực tiếp đạt 8.687 tỷ đồng, tăng 26% so với cùng kỳ năm trước. Các nền tảng lớn như Google, Meta (Facebook), Microsoft, TikTok, Netflix và Apple tiếp tục đóng góp một phần lớn vào nguồn thu này. Thị trường TMĐT Việt Nam cũng chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ về thuế từ các tổ chức, cá nhân kinh doanh với tổng số thuế từ hoạt động trong lĩnh vực TMĐT trong 11 tháng đầu năm 2024 đạt khoảng 108.000 tỷ đồng, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023. Tốc độ tăng trưởng này không chỉ thể hiện sự phát triển của ngành TMĐT mà còn chứng minh rằng Việt Nam đang trở thành một thị trường hấp dẫn cho các nhà cung cấp nước ngoài.

Theo Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính), cơ quan thuế cũng xử lý 4.560 trường hợp vi phạm, truy thu và phạt gần 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, dù cơ quan thuế đang rà soát thông tin được cổng thông tin thương mại điện tử cung cấp, nhưng đến nay, mới có 18/361 sàn thực hiện việc cung cấp lại thông tin, đảm bảo đúng, đủ theo quy định.

Mặt khác, thời gian qua, nổi lên trong hoạt động TMĐT là loại hình livestream bán hàng. Theo Hiệp hội TMĐT Việt Nam, bình quân mỗi tháng có 2,5 triệu phiên bán hàng livestream, với hơn 50.000 nhà bán tham gia. Livestream bán hàng là kinh doanh bằng cách phát video trực tuyến trên các phương tiện như nền tảng mạng xã hội (MXH), sàn giao dịch, website TMĐT, kênh truyền hình. Vẫn còn một số trường hợp tổ chức, cá nhân có phát sinh doanh thu từ hoạt động kinh doanh TMĐT, livestream bán hàng chưa tự giác thực hiện nghĩa vụ kê khai, đăng ký và nộp thuế đầy đủ, kịp thời.

Đấu tranh chống tội phạm lợi dụng TMĐT

Trong năm 2024, nhiều trường hợp có dấu hiệu lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng hóa nhập lậu với quy mô và số lượng lớn các mặt hàng mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ gia dụng, giầy dép…, hàng triệu đơn hàng đã bán được phát hiện. Có hơn 125.000 sản phẩm các loại bao gồm thực phẩm, mỹ phẩm… bị tạm thu giữ; rà soát gỡ bỏ nhiều sản phẩm vi phạm.

Các sản phẩm từ động vật hoang dã như mật gấu, ngà voi, nanh răng hổ…, và các thiết bị bẫy, lưới, các thiết bị dẫn dụ để bắt, tận diệt các loài động vật hoang dã, đặc biệt là chim di cư; các thiết bị gây nhiễu (thiết bị phá sóng), thiết bị kích sóng điện thoại di động; sản phẩm bánh trung thu kém chất lượng, không rõ nguồn gốc và không đáp ứng điều kiện về an toàn thực phẩm,… trên các website TMĐT bán hàng, các sàn giao dịch TMĐT không đúng quy định của pháp luật đã được yêu cầu gỡ bỏ.

Theo Tổng cục Quản lý thị trường hiện tại cả 63/63 Cục Quản lý thị trường các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã ban hành quyết định thành lập Tổ TMĐT. Trong năm 2024, đã phát hiện, xử lý 3.124 vụ vi phạm (tăng 266 % so với năm 2023), chuyển cơ quan điều tra 4 vụ, xử phạt vi phạm hành chính 48 tỷ đồng (tăng 220% so với năm 2023); trị giá hàng hóa vi phạm trên 34 tỷ đồng (tăng 440% so với năm 2023).

Tình huống nghiên cứu số 1: Vụ kho hàng Mailystyle

Ngày 25/12/2023, dưới sự chỉ đạo của Tổng cục QLTT, Cục QLTT Tp. Hà Nội đã chỉ đạo Đội QLTT số 11 phối hợp Cục ANM & PCTPSDCNC (A05, Bộ Công An), Cục TMĐT&KTS (Bộ Công Thương), Công an quận Hà Đông kiểm tra đối với địa điểm kinh doanh, tập kết hàng hóa tại địa chỉ căn U04-L01 Khu đô thị mới Dương Nội, phường Yên Nghĩa, quận Hà Đông. Kho hàng trên thuộc sở hữu của bà Nguyễn Hoàng Mai Ly. Kết quả kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện, tạm giữ số lượng hàng hóa gồm 126.603 sản phẩm thuộc 242 chủng loại hàng hóa các loại gồm: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm và hàng gia dụng do nước ngoài sản xuất.

Số hàng hóa này không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, tính hợp pháp của hàng hóa. Trị giá hàng hóa vi phạm xác định 20,1 tỷ đồng. Quá trình xác minh, làm việc với các tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước (QLNN) có liên quan, Đoàn kiểm tra đã xác định trong số 242 danh mục sản phẩm hàng hóa đang tạm giữ có 43 mặt hàng đã được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại Việt Nam.

Thông qua tài khoản cá nhân, chủ cơ sở kinh doanh Nguyễn Hoàng Mai Ly đã sử dụng website TMĐT tại địa chỉ mailystyle.com để thực hiện kinh doanh, bán hàng hóa nhưng không thông báo website TMĐT bán hàng với cơ quan QLNN có thẩm quyền theo quy định và đăng ảnh chụp, livestream sản phẩm nhằm mục đích chốt đơn bán hàng trên MXH Tiktok và sàn TMĐT Shopee.

Tính đến thời điểm kiểm tra, phát hiện, số lượng hàng hóa đã bán, giao dịch thành công xác định có giá trị là 14,1 tỷ đồng. Đây là vụ việc vi phạm điển hình trong lĩnh vực TMĐT, có quy mô, tính chất phức tạp, số lượng hàng hóa vi phạm có giá trị lớn. Ngày 23/2/2024, Đội QLTT số 11, Cục QLTT thành phố Hà nội đã tiến hành chuyển giao toàn bộ hồ sơ, tang vật tạm giữ đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận Hà Đông để thụ lý, điều tra, xử lý theo quy định.

Tình huống nghiên cứu số 2: Lừa bán điện thoại chính hãng giá rẻ cho 7.000 người trên sàn TMĐT.

Theo điều tra ban đầu, năm 2019, Bùi Thị Hương (43 tuổi, trú Hà Nội) chiêu mộ nhiều chân rết, lập các gian hàng trên các sàn TMĐT và các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Shopee, Lazada, TikTok, Tiki… chi tiền chạy quảng cáo và tư vấn bán điện thoại để lừa đảo. Hàng ngày, Hương cho nhân viên đăng tải hình ảnh điện thoại thông minh chính hãng giá rẻ gần 3 triệu đồng so với thị trường lên sàn.

Khi có khách đặt mua, nhóm của Hương sẽ nhắn tin tư vấn, yêu cầu xác nhận đơn và thanh toán sau đó giao sản phẩm giả (gồm các cuộn dây sạc, sạc dự phòng, điện thoại có phím giá rẻ) rồi cắt liên lạc.

Từ tháng 1/2024 đến cuối tháng 3/2024, Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh Hà Tĩnh) phối hợp với Công an Hà Nội khám xét hơn 10 địa điểm nơi Hương và các đồng phạm đang cư trú, bắt 22 người, thu 3.000 điện thoại di động (ĐTDĐ) giả mạo các thương hiệu nổi tiếng như Iphone, Samsung… cùng nhiều tang vật liên quan. Khám xét các địa điểm, cảnh sát thu giữ nhiều thiết bị điện tử, hàng chục ĐTDĐ, máy in vận đơn, máy khò nhiệt, máy ép nhiệt, thẻ bảo hành giả, hơn 100 ĐTDĐ chất lượng kém phục vụ hoạt động phạm tội.

Hương khai trước đó do kinh doanh trên sàn TMĐT bị thua lỗ nên đặt nhiều điện thoại giả từ nước ngoài về (sử dụng nền tảng Taobao.com để đặt mua các sản phẩm là dây sạc, sạc dự phòng và các loại điện thoại giả từ Trung Quốc), mua hộp đựng của sản phẩm chính hãng và túi ni lông bọc ngoài hộp đựng để ghép lại với nhau thành các sản phẩm giả, có trọng lượng tương đương với hàng thật nhằm lừa đảo người mua tin rằng đó là hàng chính hãng, rồi đăng lên mạng bán, nói là “hàng xịn” để lừa khách. Theo cơ quan điều tra, với thủ đoạn trên, từ năm 2019 đến nay, đường dây của Hương đã lừa khoảng 7.000 người ở Hà Tĩnh và nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước, chiếm đoạt khoảng 90 tỷ đồng.

Ngày 8/4/2024, Bùi Thị Hương cùng 21 người bị Công an tỉnh Hà Tĩnh khởi tố, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 mua sắm trực tuyến này đang nhanh chóng thu hút đông đảo giới trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z. Trong đó, 25% người tiêu dùng mua sắm online để dự trữ hàng hóa, và 21% mua ngay lập tức.

Điều này minh chứng TMĐT đang dần thúc đẩy sự phát triển của mô hình mua sắm đa kênh. Đặc biệt, 72% người tiêu dùng sẵn sàng Bộ luật Hình sự).

Theo báo cáo về xu hướng thị trường bán lẻ Việt Nam 2025 của AppotaPay, mạng lưới cửa hàng bán lẻ truyền thống tại Việt Nam hiện nay có 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa và hơn 9.000 chợ, chiếm tới 75% thị phần bán lẻ, nhưng tốc độ tăng trưởng của TMĐT từ 35 – 45% mỗi năm đang nhanh chóng tái định hình thói quen tiêu dùng. Khả năng cá nhân hóa trải nghiệm và kết hợp mua sắm với giải trí khiến các nền tảng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm thân thiện với môi trường, cho thấy nhận thức và sự quan tâm ngày càng cao của người dân đối với vấn đề bảo vệ môi trường.

Báo cáo của AppotaPay cũng nhấn mạnh rằng, tiêu dùng bền vững không chỉ là xu hướng mà còn là yếu tố bắt buộc để hàng hóa Việt Nam có thể vươn xa trên thị trường quốc tế. Dự báo trong năm 2025, TMĐT sẽ chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ và đóng góp vào mục tiêu 20% GDP của kinh tế số.

Giải pháp thúc đẩy TMĐT phát triển bền vững trong nền kinh tế số

TMĐT đã, đang và sẽ trở thành gian mạng diễn ra ngày một tinh vi cũng đặt ra động lực chính để phát triển kinh tế số. Mục tiêu yêu cầu cho cơ quan QLNN cần có doanh thu của TMĐT chiếm 10% công cụ quản lý hiệu quả hơn đối với việc quản tổng doanh thu bán lẻ vào năm 2025 là hoàn toàn lý các nền tảng xuyên biên giới và kiểm soát tốt khả thi, khi mà tốc độ tăng trưởng hiện nay đang hơn chất lượng hàng hóa nhằm làm lành mạnh rất tích cực.

Bên cạnh đó, sự chuyển đổi trong hành vi tiêu dùng và tốc độ phát triển của công nghệ vừa là những dấu hiệu tích cực, vừa là thách thức cho ngành thương mại điện tử năm 2025. Để không bị tụt lại phía sau, các doanh nghiệp cần chủ động đón đầu các xu hướng tiêu dùng, tận dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.

Một số giải pháp thúc đẩy phát triển TMĐT trong Việt Nam vượt 20 tỷ USD nhưng chính lĩnh vực nền kinh tế số là:

Thứ nhất, tăng cường quản lý đối với các nền tảng xuyên biến giới và chất lượng hàng hóa:

Do thiếu quy định điều chỉnh riêng biệt trong quản lý hoạt động TMĐT xuyên biên giới khiến nhiều nền tảng xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam khi chưa hoàn thành thủ tục pháp lý chính thức (như Temu, Shein) gây thất thu thuế và không bảo vệ được quyền lợi người tiêu dùng, bán các sản phẩm, hàng hóa xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam với giá cả thấp, gây ảnh hưởng xấu đến thị trường tiêu thụ nội địa, áp lực cạnh tranh với các nền tảng TMĐT nội địa và tác động lớn đến hành vi mua sắm của người tiêu dùng. Chưa có quy định riêng rẽ về các chủ thể tham gia livestream, các trường thông tin tối thiểu phải cung cấp cho người xem, trình độ chuyên môn của người thực hiện livestreams, định danh chủ tài khoản và những vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình phát livestreams.

Vấn đề kiểm soát hàng giả, hàng nhái, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng vẫn diễn biến phức tạp. Quy định pháp luật về TMĐT dù đã có các quy định về việc rà soát, kiểm soát, xử lý các thông tin vi phạm, nhưng hoạt động vi phạm trong không gian mạng diễn ra ngày một tinh vi cũng đặt ra yêu cầu cho cơ quan QLNN cần có công cụ quản lý hiệu quả hơn đối với việc quản lý các nền tảng xuyên biên giới và kiểm soát tốt hơn chất lượng hàng hóa nhằm làm lành mạnh thị trường, phát triển bền vững và bảo vệ tốt quyền lợi người tiêu dùng.

Thứ hai, TMĐT cần có giải pháp khắc phục triệt nhiều yếu tố không bền vững và tác động xấu tới môi trường như phát thải trong đóng gói, hoàn thiện đơn hàng và đặt đồ ăn online (ví dụ, tính riêng năm 2023, hoạt động kinh doanh trực tuyến và giao đồ ăn của Việt Nam vượt 20 tỷ USD nhưng chính lĩnh vực này thải ra môi trường 160.000 tấn bìa carton và 171.000 tấn nhựa, chủ yếu là loại dùng một lần).

Do vậy, ngoài việc khuyến khích việc sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường, cần có những hướng dẫn và chính sách ưu đãi khuyến khích cả DN và người sử dụng dịch vụ TMĐT hướng đến mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ môi trường trong việc hướng đến mục tiêu Net Zero vào năm 2050 như cam kết của Chính phủ Việt Nam. Cần phải xây dựng và phát triển hệ thống cơ sở pháp lý hỗ trợ cho tăng trưởng xanh một cách đồng bộ, chặt chẽ, bao gồm một hệ thống phân loại xanh (“Green taxonomy”) hoàn chỉnh, thống nhất trên cấp độ quốc gia và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế làm nền tảng. Hệ thống phân loại xanh là tiền đề đặc biệt quan trọng cho sự phát triển nền kinh tế xanh, đặc biệt đối với khối tư nhân để xác định các cơ hội đầu tư và phát triển các dự án xanh tại Việt Nam.

Dựa theo hệ thống phân loại xanh, các cơ chế chính sách hỗ trợ cụ thể theo từng ngành, lĩnh vực, như các ưu đãi đầu tư xanh, hay các chương trình dự án thí điểm xanh cần được phát triển và triển khai, đảm bảo sự phù hợp thị trường và giảm thiểu rủi ro với nhà đầu tư….

Thứ ba, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện luật chuyên ngành về TMĐT. Đây là một trong những ưu tiên hàng đầu để tạo ra môi trường pháp lý ổn định và phát triển bền vững cho TMĐT. Tăng cường quản lý nền tảng TMĐT xuyên biên giới, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật, chủ động thúc đẩy việc ứng dụng AI trong các hoạt động quản lý và vận hành. Các bộ (Bộ Công an, Bộ Công thương, Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan) cần đẩy nhanh việc xây dựng giải pháp và lộ trình làm sạch tài khoản cho các trang TMĐT và các trang MXH thực hiện hoạt động kinh doanh, quảng cáo; ban hành các văn bản hướng dẫn về tiêu chuẩn, kỹ thuật để sử dụng dịch vụ định danh và xác thực điện tử đáp ứng mục tiêu quản lý hoạt động TMĐT; phối hợp với các bộ, ngành xử lý nghiêm các hành vi phạm trong hoạt động TMĐT nói chung, livestream bán hàng nói riêng, nhất là các hành vi bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng kém chất lượng, trốn thuế, gian lận thuế.

Bên cạnh đó tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý về những vấn đề liên quan đến xử lý tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng cũng như khuyến khích sáng tạo, mô hình kinh doanh mới, hoàn thiện cơ sở dữ liệu dùng chung về TMĐT, chia sẻ liên thông với các bộ, ngành liên quan để phục vụ công tác quản lý thuế và hải quan.

Thứ tư, hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển TMĐT trong bối cảnh CMCN 4.0.

Trong Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021 – 2025 (QĐ 645/QĐ-TTg ngày 15/5/2020) thì các nhóm giải pháp này bao gồm:

(i) Hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển TMĐT trong bối cảnh CMCN 4.0. Rà soát, bổ sung, sửa đổi và ban hành mới các chính sách, văn bản quy phạm pháp luật theo hướng tạo điều kiện, khuyến khích, hỗ trợ các hoạt động ứng dụng TMĐT và các mô hình kinh doanh mới trên nền tảng công nghệ số;

(ii) Nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động TMĐT, đấu tranh chống các hành vi gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh không lành mạnh trong TMĐT;

(iii) Xây dựng thị trường và nâng cao lòng tin người tiêu dùng trong TMĐT thông qua tuyên truyền, đào tạo kỹ năng TMĐT cho người dân và doanh nghiệp nhằm nâng cao trình độ tham gia và khai thác các ứng dụng TMĐT của DN, tăng cường khả năng nhận biết và ứng phó của người tiêu dùng với những hành vi tiêu cực trong thương mại điện tử; Tổ chức các sự kiện TMĐT thường niên mang tính kích cầu cho thị trường trong nước và mở rộng cho hoạt động TMĐT xuyên biên giới, tạo môi trường cho các tổ chức, DN trình diễn những công nghệ mới nhất và các mô hình TMĐT tiên tiến để người tiêu dùng trải nghiệm, xây dựng thói quen, kỹ năng TMĐT mới; Phát triển các hệ thống chứng thực, đánh giá tín nhiệm DN và người tiêu dùng trong TMĐT trên cơ sở tham gia nhiều bên của cơ quan QLNN, đơn vị truyền thông, các hiệp hội, DN và tổ chức bảo vệ người tiêu dùng; Xây dựng các cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả ứng dụng công nghệ số, khuyến khích việc hình thành các hệ thống trọng tài/giải quyết tranh chấp độc lập, tham gia các cơ chế giải quyết tranh chấp trực tuyến của khu vực và quốc tế; Nghiên cứu, xem xét áp dụng hệ thống giải quyết tranh chấp trực tuyến (Online Dispute Resolution – ODR) nhằm tăng cường bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong thương mại điện tử, thúc đẩy sự phát triển của TMĐT xuyên biên giới, đặc biệt đối với các DN vừa và nhỏ;

(iv) Tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho TMĐT như phát triển các hạ tầng, giải pháp hỗ trợ giao dịch điện tử tích hợp thanh toán trong thương mại và và dịch vụ công; chú trọng phát triển các tiện ích thanh toán trên nền tảng di động, ví điện tử, mã QR code, NFC, POS…; đảm bảo an ninh, an toàn thanh toán để góp phần thúc đẩy thanh toán điện tử trong giao dịch TMĐT, bao gồm mô hình TMĐT DN – người tiêu dùng (B2C), DN – DN (B2B), chính phủ – người dân (G2C), chính phủ – DN (G2B); Online – Offline (O2O); Cải thiện hạ tầng dịch vụ chuyển phát và logistics cho TMĐT, ứng dụng các công nghệ mới trong hoạt động logistics; khuyến khích thí điểm và triển khai ứng dụng các phương tiện giao thông mới hỗ trợ việc vận chuyển, giao nhận hàng hóa trong TMĐT; khuyến khích các giải pháp tổng thể liên kết DNp hậu cần từ chặng đầu tới chặng cuối; nghiên cứu bài bản các giải pháp cho chuyển phát xuyên biên giới, logistics trong đô thị;…;

(v) Đẩy mạnh ứng dụng TMĐT hỗ trợ các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, mở rộng tiêu thụ cho hàng hóa nội địa và thúc đẩy phát triển TMĐT tại các địa phương;

(vi) Phát triển và ứng dụng các công nghệ mới trong TMĐT, hỗ trợ quá trình CĐS của DN.

“

Tài liệu tham khảo:
1. Báo cáo “e-Conomy SEA 2024 report: Vietnam”. Chi tiết
https://economysea.withgoogle.com/intl/ALL_vn/report/;
2. Các Báo cáo Chỉ số TMĐT Việt Nam. Chi tiết xem tại https://
vecom.vn/tai-lieu-trong-nuoc;
3. Các Báo cáo Thương mại điện tử Việt Nam; Sách trắng TMĐT
Việt Nam (2008-2024). Chi tiết xem tại https://idea.gov.
vn/?page=document;
4. Các websites: Cục TMĐT&KTS https://idea.gov.vn/default.
aspx?page=home; Bộ Khoa học và Công nghệ www.mic.gov.
vn; Metric.vn; Statista.com;
5. Văn bản pháp luật: Quyết định 645/QĐ-TTg về kế hoạch tổng
thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021-2025;
6. Bài viết, số liệu trên các báo/tạp chí: Tuổi Trẻ; Tài chính;
Kinh tế và Dự báo; Báo Đầu Tư; Tin nhanh Chứng khoán;
VietnamNET, VnExpress…

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 4 tháng 4/2025)