Thương mại điện tử cần công cụ quản lý thuế chặt chẽ hơn

Bà đánh giá như thế nào về thực trạng quản lý thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử và đâu là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay?

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số, thương mại điện tử ngày càng đóng góp lớn vào ngân sách nhà nước, thay thế dần cho thương mại truyền thống. Song song với những đóng góp tích cực, lĩnh vực này cũng đặt ra nhiều thách thức cho ngành thuế.

Khó khăn thứ nhất là kiểm soát đối tượng nộp thuế; thứ hai là kiểm soát dòng tiền phát sinh từ các giao dịch điện tử. Đây là hai vướng mắc lớn nhất trong quản lý thuế với thương mại điện tử. Hiện cơ quan thuế đang triển khai nhiều giải pháp để nhận diện, quản lý đối tượng nộp thuế và kiểm soát chặt chẽ dòng tiền giao dịch trong môi trường số.

Trong 9 tháng đầu năm 2025, thu ngân sách từ hoạt động thương mại điện tử và kinh tế số đạt khoảng 145.000 tỷ đồng, tăng 57% so với cùng kỳ

Trong 9 tháng đầu năm 2025, có khoảng 176 nhà cung cấp nước ngoài đăng ký, kê khai và nộp thuế với tổng số tiền gần 9.000 tỷ đồng, trong đó có các tên tuổi lớn như Facebook, TikTok, Amazon… Bà đánh giá thế nào về khung pháp lý hiện nay, liệu đã đảm bảo công bằng giữa nhà cung cấp trong nước và nước ngoài?

Về nguyên tắc, công tác quản lý thuế không phân biệt giữa nhà cung cấp trong nước hay nước ngoài, tất cả đều phải tuân thủ quy định pháp luật Việt Nam. Có hai cơ sở pháp lý quan trọng: Thứ nhất, Luật Quản lý thuế số 38/2019 (có hiệu lực từ năm 2020). Thứ hai, Nghị định số 117/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ 1/7/2025) yêu cầu các tổ chức vận hành sàn thương mại điện tử và nền tảng số có chức năng thanh toán phải khấu trừ, kê khai và nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân thay cho các hộ, cá nhân bán hàng trên nền tảng.

Ngoài ra, việc áp dụng hóa đơn điện tử và triển khai cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài là công cụ quan trọng giúp kê khai, nộp thuế trực tuyến thuận tiện hơn.

Nhìn chung, khung pháp lý hiện nay đã bao quát hầu hết các nhóm đối tượng, tạo nền tảng công bằng trong hoạt động thương mại điện tử. Tuy nhiên, đối với nhà cung cấp nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam, cơ chế quản lý vẫn chủ yếu dựa vào tự kê khai, tự nộp thuế hoặc thuế nhà thầu, nên chưa bao quát toàn diện. Đây là điểm cần tiếp tục được hoàn thiện trong thời gian tới.

Nhiều cá nhân kinh doanh online còn “ngại” kê khai thuế. Theo bà, cần có giải pháp gì để khuyến khích họ tuân thủ nghĩa vụ thuế một cách tự nguyện và hiệu quả hơn?

Thực tế, nhiều hộ và cá nhân kinh doanh online còn lúng túng, không biết mình phải nộp loại thuế gì, nộp ở đâu và như thế nào. Do đó, điều đầu tiên là phải có hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu để họ biết nghĩa vụ của mình. Sau đó mới đến việc cung cấp nền tảng thuận tiện để kê khai và nộp thuế.

Ứng dụng Etax Mobile là một công cụ rất hữu ích, hỗ trợ cá nhân và hộ kinh doanh kê khai, nộp thuế trực tuyến. Trước đây, người nộp thuế phải tự kê khai thủ công, nhưng hiện nay hệ thống đã tự động tổng hợp thông tin, tạo sẵn tờ khai để người dùng kiểm tra và xác nhận.

Tuy nhiên, còn khá nhiều người chưa biết đến ứng dụng này, hoặc nghi ngờ tính pháp lý của nó do xuất hiện các ứng dụng giả mạo. Vì vậy, cơ quan thuế cần đẩy mạnh truyền thông và xác thực thông tin chính thống, giúp người nộp thuế yên tâm và tin tưởng hơn.

Với các doanh nghiệp nhỏ và start-up, quy mô và nguồn lực hạn chế, cần có cơ chế nào để họ dễ dàng tiếp cận và tuân thủ chính sách thuế mới?

Các start-up thường được xếp vào nhóm doanh nghiệp nhỏ và rất nhỏ, quy mô tương đương hộ, cá nhân kinh doanh. Theo tôi, nhóm này cần được hỗ trợ bằng cơ chế đơn giản, thuận tiện và chi phí tuân thủ thấp.

Trước hết, cần hệ thống kê khai tự động, hướng tới mô hình “nộp thuế một chạm”, cho phép khai và nộp thuế online tương tự Etax Mobile. Bên cạnh đó, có thể áp dụng hình thức doanh số khoán để đơn giản hóa nghĩa vụ thuế.

Từ năm 2026, doanh nghiệp được phân thành 3 nhóm với mức thuế suất 15%, 17% và 20% tùy quy mô. Đây là bước tiến lớn, giúp chính sách thuế linh hoạt và phù hợp hơn với từng nhóm đối tượng.

Với doanh nghiệp nhỏ và start-up, cần có chế độ kế toán đơn giản, hệ thống sổ sách tối giản như “sổ tay hướng dẫn thuế”, giúp họ dễ làm quen, giảm áp lực trong giai đoạn đầu. Khi quy mô phát triển, doanh nghiệp có thể dần chuyển sang mô hình kế toán chuyên nghiệp hơn.

Tôi từng tham gia các khóa đào tạo cho start-up ở vùng sâu, vùng xa, nhiều người còn lúng túng về hồ sơ và nghĩa vụ thuế. Nếu có bộ công cụ hướng dẫn cụ thể, họ sẽ thuận lợi hơn trong giai đoạn khởi đầu và tuân thủ tốt hơn sau này.

Việc kiểm soát dòng tiền kinh doanh trong thương mại điện tử có thể dựa vào dữ liệu lớn (Big Data) và Trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, nhiều người lo ngại việc kết nối dữ liệu có thể ảnh hưởng đến quyền riêng tư. Bà đánh giá thế nào?

Kết nối dữ liệu không phải là vấn đề xâm phạm quyền riêng tư, mà trọng tâm là đảm bảo tính bảo mật. Các hộ và cá nhân kinh doanh quan tâm nhất là an toàn thông tin, bởi dữ liệu kinh doanh bao gồm giá bán, khách hàng và dữ liệu cá nhân – nếu bị rò rỉ sẽ dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh hoặc lừa đảo.

Do đó, cần áp dụng các biện pháp mã hóa thông tin, tương tự như cơ chế bảo mật của Viber hoặc một số nền tảng mạng xã hội, để chỉ người có thẩm quyền mới được truy cập dữ liệu. Khi đó, nếu có vấn đề phát sinh, trách nhiệm sẽ được quy định rõ ràng, giúp cả người bán lẫn người mua yên tâm hơn.

Quản lý thuế trong thương mại điện tử và kinh tế số liên quan đến nhiều chủ thể: cơ quan thuế, ngân hàng, sàn thương mại điện tử và doanh nghiệp. Theo bà, cần cơ chế phối hợp như thế nào để giảm gánh nặng hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý?

Luật Quản lý thuế số 38 đã quy định rõ quyền và trách nhiệm của các bên liên quan, bao gồm kho bạc, ngân hàng thương mại, kiểm toán, Mặt trận Tổ quốc… Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để đảm bảo sự phối hợp đồng bộ.

Trong lĩnh vực thương mại điện tử, có bốn bên chủ chốt: cơ quan thuế, ngân hàng, sàn thương mại điện tử và người nộp thuế (doanh nghiệp, hộ, cá nhân kinh doanh). Việc có thêm hai bên trung gian là ngân hàng và sàn giao dịch giúp kiểm soát dòng tiền minh bạch và hiệu quả hơn so với mô hình truyền thống.

Theo tôi, cần chuẩn hóa và bắt buộc liên thông dữ liệu giữa bốn bên này. Tương tự như tại Hà Lan, vào cuối năm, các tổ chức liên quan gửi dữ liệu cho cơ quan thuế, bao gồm thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, lãi tiết kiệm… Cơ quan thuế chịu trách nhiệm bảo mật và khai thác thông tin đúng mục đích.

Ở Việt Nam, chúng ta nên quy định bắt buộc về chuẩn hóa, cung cấp và liên thông dữ liệu – từ thông tin đơn hàng, thanh toán, hóa đơn đến mã giao dịch định danh cho từng nhà cung cấp. Khi có cùng mã giao dịch, việc quản lý dòng tiền sẽ minh bạch, thuận tiện hơn, đồng thời các bên cũng có trách nhiệm cao hơn trong việc chia sẻ thông tin.

Trên nền tảng đó, cơ quan thuế có thể tiếp tục hoàn thiện cơ chế khấu trừ và nộp thay thuế tại nguồn thông qua các trung gian như sàn thương mại điện tử – tương tự quy định tại Nghị định 117/2025/NĐ-CP.