Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động báo chí đang gặp nhiều rào cản

Đây là nhận định chung của nhiều nhà nghiên cứu, người làm báo tại phiên thảo luận sáng ngày 20/6 tại Diễn đàn báo chí toàn quốc, với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các toà soạn báo chí Việt Nam”.

Dưới sự điều phối của ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII), tại diễn đàn, các diễn giả đã phân tích về thực trạng và đề xuất nhiều giải pháp cho báo chí Việt Nam trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo và hoạt động báo chí.

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS), hiện nay, có khoảng một nửa số cơ quan báo chí sử dụng AI nhưng chủ yếu để sản xuất nội dung thay vì tập trung vào định hướng mô hình kinh doanh, phân tích độc giả –  vô cùng lớn.

Việc sử dụng AI tập trung vào cá nhân người dùng (nhà báo) chứ không phải là tổ chức (toà soạn). Trừ một số cơ quan có chiến lược ứng dụng tổng thể, còn lại đều sử dụng AI một cách tự phát. Việc đầu tư cho ứng dụng AI rất manh mún, nhỏ lẻ, tự phát. Đa phần gói đầu tư có mức dưới 1 triệu đồng hoặc dùng phần mềm miễn phí. Việc sử dụng AI tự phát kéo theo nhiều nguy cơ như dễ rơi vào bẫy nguy hiểm, như tin giả…

Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông Nguyễn Quang Đồng cũng chỉ ra rằng, khi báo chí chỉ chú trọng sử dụng AI trong sản xuất nội dung, các toà soạn đang đặt trọng tâm sai trong sử dụng AI. Theo ông Đồng, việc sử dụng AI phải ở quy mô toà soạn. Ngoài sản xuất nội dung, cần quan tâm đến sử dụng AI để phân tích độc giả, định hướng nội dung, giữ chân độc giả, mang về doanh thu, không chỉ phụ thuộc nguồn thu từ quảng cáo. Để tránh các rủi ro, cơ quan báo chí phải có chiến lược, chính sách sử dụng AI một cách chính thức, tổng thể, có bộ quy tắc ứng xử trong sử dụng AI có trách nhiệm và an toàn, có đào tạo, hướng dẫn chính thức cho phóng viên, không nên để tình trạng mạnh ai người ấy làm.

Cảnh báo về vấn đề an ninh thông tin, tin sai sự thật, giải pháp cần tiết cho ứng phó với thông tin sai sự thật, ông Đinh Toàn Thắng, Chủ tịch Công ty DIBIZ cho rằng, sử dụng AI trong hoạt động báo chí cần phải đặt ở cấp độ toà soạn. Cơ quan truyền thông phải có chính sách, công nghệ để biết sớm nhất về tin sai sự thật và mức độ gây hại như thế nào, có giải pháp công nghệ để bảo vệ nội dung các ấn phẩm. Nói cách khác là có chiến lược chuyển đổi số trong tòa soạn một cách bài bản.

Chủ tịch Công ty DIBIZ cũng chỉ ra nhiều rào cản trong ứng dụng AI của các toà soạn hiện nay như thiếu hụt kỹ năng và đào tạo chuyên môn về AI trong báo chí. Rào cản kỹ thuật và hạn chế về hạ tầng công nghệ. Chi phí cao và nguồn lực tài chính hạn chế. Chất lượng dữ liệu kém, thiếu cấu trúc và không nhất quán. Rủi ro an ninh mạng từ các công cụ AI. Thiếu khung pháp lý cụ thể điều chỉnh AI trong báo chí. Kháng cự văn hóa và tổ chức đối với việc đổi mới công nghệ. Vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ với nội dung do AI tạo ra. Lo ngại đạo đức và thiên vị trong thuật toán AI. Thiếu chính sách quản trị AI nội bộ trong các tòa soạn.

Tại phiên thảo luận, các diễn giả cũng đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm về ứng dụng AI trong hoạt động báo chí. Ông Đào Quang Bính, Tổng giám đốc, Tổng Thư kí toà soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam – VnEconomy; ông Ngô Trần Thịnh, Trưởng phòng Đa Truyền thông, Trung tâm Tin tức, Đài Truyền hình TP Hồ Chí Minh chia sẻ nhiều kinh nghiệm và kết quả thú vị trong ứng dụng AI và hoạt động báo chí.

Đáng chú ý, khi chia sẻ mô hình sử dụng AI hiệu quả của VnEconomy trong hoạt động của toà soạn, ông Bính cho biết, hiện nay, hoạt động này VnEconomy được phát huy cả trong sản xuất nội dung, xây dựng kho dữ liệu và kiểm soát dữ liệu của toà soạn, không sử dụng tài liệu do AI tạo sinh từ các nguồn thông tin trôi nổi để giải quyết vấn đề tin ảo, tin giả… Ông Đào Quang Bính khẳng định, việc ứng dụng AI của VnEconomy chỉ tăng năng suất lao động chứ không làm giảm về biên chế và việc đầu tư cho hệ thống công nghệ này không quá tốn kém.

“Các báo thừa tiền để xây dựng hệ thống công nghệ như của chúng tôi”, ông Bính khẳng định.