6 đổi mới công nghệ định hình lại ngành logistics toàn cầu

Ngành vận tải biển toàn cầu, vốn được xem là khá bảo thủ trong việc ứng dụng công nghệ, đang chứng kiến một cuộc cách mạng trong lĩnh vực logistics. Khi thương mại điện tử mở rộng, các quy định môi trường ngày càng khắt khe và khả năng chống chịu chuỗi cung ứng trở thành ưu tiên hàng đầu, đổi mới sáng tạo đã trở thành yếu tố không thể thiếu. Sự hội tụ giữa công nghệ số, tự động hóa và năng lượng xanh đang tạo nên một lĩnh vực hàng hải thông minh, sạch và kết nối chặt chẽ hơn.

Dưới đây là 6 đổi mới công nghệ tiên tiến đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi của ngành vận tải biển, góp phần định hình cách hàng hóa được vận chuyển qua đại dương và lục địa.

Tàu hàng tự động và điều hướng bằng AI

Tàu hàng tự động đang chuyển mình từ ý tưởng sang thực tiễn thương mại. Những con tàu này được trang bị hệ thống điều hướng sử dụng Trí tuệ nhân tạo, cho phép đưa ra quyết định theo thời gian thực dựa trên dữ liệu cảm biến, hình ảnh vệ tinh và thuật toán học máy. Một số con tàu có thể vận hành với số lượng thủy thủ tối thiểu, thậm chí hoàn toàn từ xa.

Công nghệ này giúp giảm thiểu sai sót do con người và tỷ lệ tai nạn, cắt giảm chi phí vận hành liên quan đến thủy thủ đoàn, đồng thời tối ưu hóa tiêu thụ nhiên liệu thông qua việc lên kế hoạch lộ trình theo thời gian thực. Bên cạnh đó, AI còn hỗ trợ bảo trì dự đoán, giúp tàu nhận diện và khắc phục các trục trặc kỹ thuật trước khi chúng gây ra chậm trễ hay nguy hiểm. Khi ngày càng nhiều cảng và cơ quan hàng hải thích nghi với công nghệ này, dự kiến lĩnh vực tàu tự động sẽ phát triển mạnh mẽ trong vòng 5 năm tới.

Sử dụng sức gió và hướng tới vận tải bền vững

Trong bối cảnh toàn ngành đang hướng đến mục tiêu khử carbon, vận tải biển quay lại tận dụng sức gió nhưng theo cách hiện đại hơn. Những công nghệ như cánh buồm cứng, hệ thống diều kéo và cánh buồm quay (rotor sail) đang mang đến giải pháp đẩy tàu thân thiện môi trường.

Chẳng hạn, thiết kế cánh buồm cứng của Oceanbird có thể giảm tới 90% lượng khí thải; hệ thống diều của Airseas giúp tiết kiệm nhiên liệu nhờ khai thác luồng gió tầng cao; còn rotor sail của Norsepower đã được lắp đặt trên nhiều tàu chở hàng lớn. Những sáng kiến này không chỉ giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà còn phù hợp với các mục tiêu giảm phát thải carbon của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) hướng tới năm 2030. Các hệ thống lai giữa động cơ và sức gió còn giúp tàu linh hoạt hơn khi vận hành trong điều kiện thời tiết khác nhau.

Kết nối 5G và hạ tầng cảng thông minh

Ngày càng nhiều cảng biển ứng dụng mạng 5G để hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng thông minh thế hệ mới. Kết nối tốc độ cao, độ trễ thấp cho phép truyền tải thông tin mượt mà giữa tàu, cơ quan cảng và nhân viên xếp dỡ hàng hóa.

Mạng 5G giúp nâng cấp hạ tầng như cần cẩu tự động, điều khiển thiết bị từ xa, giám sát qua video trực tiếp và cập nhật lưu lượng hàng hóa theo thời gian thực. Sự tích hợp giữa 5G và tàu tự động cũng như các trung tâm logistics thông minh sẽ rút ngắn thời gian xử lý hàng hóa, tăng cường an ninh và khả năng phản ứng linh hoạt trước gián đoạn. Những cảng tiên phong như Freeport of Riga (Latvia) và Rotterdam (Hà Lan) đã đầu tư mạnh vào hệ thống hạ tầng thông minh sử dụng nền tảng 5G.

Theo dõi hàng hóa bằng IoT và RFID

Theo dõi hàng hóa theo thời gian thực không còn là tiện ích mà đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trong ngành logistics toàn cầu. Nhờ cảm biến IoT và thẻ RFID, các công ty vận tải có thể giám sát tình trạng, hành trình và an ninh của hàng hóa từ lúc rời bến tới khi giao đến tay người nhận.

Các công nghệ này cung cấp dữ liệu liên tục về nhiệt độ, độ ẩm, va đập và vị trí hàng hóa; đồng thời giúp thông quan nhanh hơn nhờ lịch sử vận chuyển minh bạch. Nhờ việc giám sát chủ động, tình trạng thất thoát và hư hỏng hàng hóa cũng được giảm đáng kể. Khi kết hợp với chuỗi cung ứng dựa trên blockchain, hệ thống này còn nâng cao tính minh bạch và sự tin cậy giữa các bên trong mạng lưới vận tải toàn cầu.

Tàu điện và tàu lai hybrid

Tàu sử dụng động cơ điện đang dần trở thành xu hướng khi ngành hàng hải đặt mục tiêu đạt mức phát thải bằng 0. Dù việc triển khai trên các tuyến hàng hải dài vẫn còn nhiều thách thức, các tuyến ven biển và nội địa lại đang chứng kiến sự bùng nổ của tàu điện và tàu lai hybrid.

Một số bước tiến đáng chú ý bao gồm: các tàu container điện hoàn toàn đã bắt đầu hoạt động tại Bắc Âu; hệ thống lai kết hợp động cơ LNG hoặc nhiên liệu sinh học với mô tơ điện; và giải pháp cấp điện từ đất liền cho tàu khi neo đậu, giúp giảm phát thải tại cảng. Đây là những công nghệ then chốt để hiện thực hóa các hành lang vận tải không phát thải được đề xuất tại châu Âu và châu Á.

Ứng dụng drone trong logistics hàng hải

Drone đang cải thiện khả năng giao hàng giai đoạn cuối trên biển, gia tăng tốc độ và tính linh hoạt của logistics hàng hải. Đây là giải pháp đặc biệt hiệu quả đối với những lô hàng có giá trị cao hoặc cần giao gấp mà việc cập cảng truyền thống quá chậm hoặc tốn kém.

Drone được sử dụng để chuyển giao phụ tùng hoặc tài liệu đến các tàu neo đậu, vận chuyển vật tư y tế khẩn cấp tới vùng hẻo lánh, hay kiểm tra hạ tầng hàng hải. Giải pháp này không chỉ giúp rút ngắn thời gian luân chuyển hàng hóa mà còn giảm tác động môi trường, đặc biệt tại các khu vực đông đúc hoặc có địa hình phức tạp. Nhiều cảng và doanh nghiệp logistics lớn đã đưa hoạt động giao nhận bằng drone vào quy trình thường nhật.

Ngành vận tải biển toàn cầu ngày nay không chỉ gói gọn trong những con tàu container khổng lồ mà còn là biểu tượng cho một hệ sinh thái logistics thông minh, xanh và thích ứng cao. Sự kết hợp giữa AI, năng lượng tái tạo, kết nối không dây và tự động hóa đang góp phần xây dựng một ngành hàng hải sẵn sàng cho thế kỷ 21. Việc đầu tư vào các công nghệ tiên tiến không chỉ nâng cao hiệu quả vận hành mà còn giúp toàn ngành đáp ứng các kỳ vọng ngày càng cao về môi trường và quy định pháp lý.

Hải My (Theo TLI Magazine)