Ai còn giữ được ghế trong 5 năm tới?

Những ngành nghề đang ở “vùng đỏ” của tự động hóa

Một nghiên cứu toàn diện của Goldman Sachs (2023) ước tính khoảng 300 triệu việc làm toàn cầu có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của Trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như ChatGPT. Không phải tất cả những công việc này đều biến mất, nhưng nhiều vị trí sẽ bị tái cấu trúc mạnh mẽ.

Theo phân tích của McKinsey & Company, các công việc có nguy cơ cao bị thay thế bởi AI thường có các đặc điểm sau: lặp đi lặp lại, dễ số hóa, ít cần sự tương tác cảm xúc, và có quy trình rõ ràng. Dưới đây là một số nhóm nghề tiêu biểu:

Nhân viên nhập liệu và hành chính: Đây là nhóm dễ tổn thương nhất. Các phần mềm tự động hóa (RPA) đang thay thế nhân sự xử lý hóa đơn, đơn đặt hàng, dữ liệu khách hàng trong các doanh nghiệp lớn.

Nhân viên chăm sóc khách hàng (call center): Chatbot AI hiện đã có thể xử lý 70–80% các yêu cầu thông thường tại nhiều ngân hàng và công ty viễn thông Việt Nam như Viettel, TPBank, MBBank. Thời gian phản hồi được rút ngắn từ vài phút xuống còn vài giây, chi phí nhân sự giảm mạnh.

Kế toán sơ cấp và kiểm toán viên nội bộ: Các phần mềm như Xero, QuickBooks, kết hợp AI có thể phân tích và lập báo cáo tài chính nhanh gọn, phát hiện bất thường mà không cần kiểm tra thủ công.

Biên dịch và phiên dịch: Với sự cải tiến nhanh chóng của AI dịch ngôn ngữ (DeepL, Google Translate tích hợp AI), nhiều công ty đang cắt giảm đội ngũ biên dịch viên ở những vị trí không yêu cầu độ chính xác văn phong cao.

Phóng viên nội dung cơ bản, SEO writer: Các công cụ như ChatGPT, Jasper, Copy.ai đang giúp tạo nội dung blog, mô tả sản phẩm, tin tức tổng hợp chỉ trong vài giây. Dù chưa thay thế hoàn toàn con người, nhưng đang khiến thị trường freelance viết lách trở nên cạnh tranh hơn bao giờ hết.

Những ngành nghề chịu rủi ro tại Việt Nam

Trong bối cảnh chuyển đổi số tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đang chủ động ứng dụng AI để tối ưu chi phí. Theo báo cáo của Navigos Group năm 2024, các vị trí hành chính – văn phòng, kế toán nội bộ, và telesales đang bị cắt giảm mạnh nhất tại các doanh nghiệp sản xuất, thương mại và tài chính.

• Tại Ngân hàng VPBank, chatbot trả lời khách hàng hiện đảm nhiệm hơn 85% khối lượng câu hỏi cơ bản qua kênh website, giảm gần một nửa số lượng nhân viên trực tổng đài.
• Công ty Thế Giới Di Động năm 2023 đã thử nghiệm AI cho xử lý đơn hàng tự động, dẫn đến việc giảm gần 30% nhân viên nhập liệu tại kho miền Nam.
• Tập đoàn VinGroup đang dùng hệ thống AI để phân tích hiệu suất nhân viên kinh doanh, qua đó sàng lọc và thay thế những vị trí không còn cần thiết bằng quy trình số hóa.

Vấn đề không nằm ở AI, mà ở việc con người thích nghi

Dù nhiều công việc bị đe dọa, AI cũng mở ra cơ hội lớn với những người biết thích nghi. McKinsey dự báo rằng AI sẽ tạo ra thêm hơn 97 triệu việc làm mới trên toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực: phát triển AI, dữ liệu lớn, kiểm định chất lượng AI, đào tạo mô hình ngôn ngữ, phân tích đạo đức công nghệ, chăm sóc khách hàng chuyên sâu…

Quan trọng hơn, nhiều nghề sẽ “chuyển hóa” hơn là biến mất. Ví dụ, kế toán sẽ trở thành chuyên gia phân tích tài chính; nhân viên hành chính có thể chuyển sang vận hành phần mềm quản trị doanh nghiệp; phóng viên sẽ đóng vai trò biên tập – xác minh nội dung do AI tạo ra.