“Trợ lý đắc lực” của tòa soạn thông minh

Theo ông, báo chí – truyền thông đang đối mặt với những thách thức, cơ hội nào trước yêu cầu chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, đặc biệt là AI?

Dòng chảy công nghệ, đặc biệt là cuộc cách mạng 4.0 tạo ra thay đổi to lớn về mọi mặt của đời sống xã hội, báo chí – truyền thông cũng không phải ngoại lệ.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước có nhiều chủ trương, chính sách về chuyển đổi số. Đặc biệt, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được ban hành vừa qua là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới.

Chuyển đổi số trở thành yêu cầu bắt buộc, quyết định sự sống còn của các cơ quan báo chí. Sử dụng công nghệ số nhằm thay đổi mô hình từ quản lý đến tác nghiệp, sản xuất, xuất bản, phân phối nội dung và kinh doanh, từ đó tạo ra sản phẩm, cơ hội, doanh thu và các giá trị mới. Đây là mục tiêu các cơ quan báo chí hướng tới.

Việc xây dựng tòa soạn hội tụ, tòa soạn số, tòa soạn thông minh được thực hiện theo Quyết định số 348/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Chiến lược này nhằm xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền, đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng, đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả, tạo nguồn thu mới và thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.

Tuy nhiên, theo tôi, chuyển đổi số báo chí là hoạt động mới và khá khó trong tổ chức thực hiện; bởi quá trình vận hành, các cơ quan báo chí phải phụ thuộc khá nhiều vào công nghệ và nguồn nhân lực mới.

Hiện nay, các vấn đề đặt ra như nguy cơ bị tấn công mạng, ảnh hưởng từ thông tin mạng xã hội và tin giả, khó khăn trong xác minh nguồn tin, xu hướng cá nhân hóa trong tiếp nhận thông tin, và sự thay đổi vai trò của công chúng từ bị động sang chủ động.

Sự phát triển mạnh của báo chí đa phương tiện và các loại hình truyền thông xã hội tạo ra sự cạnh tranh gay gắt. Yêu cầu cập nhật thông tin nhanh nhạy, chính xác của bạn đọc đòi hỏi báo chí phải đổi mới về công nghệ và tổ chức bộ máy để theo kịp xu thế.

Nội dung hay vẫn chưa đủ, mà cần phải tạo ra những trải nghiệm mới cho bạn đọc thông qua các ứng dụng công nghệ số.

Sự phát triển mạnh mẽ của báo chí đa phương tiện và các loại hình truyền thông xã hội tạo ra sự cạnh tranh gay gắt trong các cơ quan báo chí hiện nay.

Với vai trò là Tổng biên tập của một tòa soạn, ông đã và đang triển khai công tác chuyển đổi số ở đơn vị mình như thế nào?

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi: Chúng tôi xác định rõ và nhất quán: “Để chuyển đổi số thành công cần phải thay đổi tư duy của lãnh đạo, phong cách và kỹ năng làm báo cho phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn”.

Trước kia, đa số cán bộ, phóng viên, biên tập viên đã quen làm báo in xong mới làm cho báo điện tử, nhưng hiện nay cần ưu tiên báo điện tử trước. Đây là việc cốt lõi, quan trọng nhất để thành công.

Chúng tôi, thường xuyên tổ chức các lớp đào tạo, hướng dẫn các phóng viên, biên tập viên, thư ký tòa soạn làm báo chí hiện đại trên điện tử, trên mobile như quay, dựng video, chụp ảnh, infographic, emagazine, podcast.

Đồng thời xác định, việc phát triển bạn đọc là mục tiêu quan trọng, nâng cao thương hiệu của báo trên các nền tảng số, thu hút quảng cáo số là xu hướng tất yếu trong kỷ nguyên số.

Do đó, việc lựa chọn thuê đối tác cùng phối hợp với bộ phận nội dung tổ chức đào tạo SEO, tối ưu hệ thống kỹ thuật cho báo điện tử trên các công cụ tìm kiếm, chia sẻ tin, bài trên mạng xã hội luôn được ưu tiên.

Gần đây, Báo đã ra mắt hệ sinh thái đa phương tiện với các ấn phẩm và kênh thông tin trên mạng xã hội như Zalo và ứng dụng sáng tạo video tích hợp AI trên YouTube, nhằm mở rộng tương tác, cung cấp thông tin tin cậy, nhanh nhạy, đồng thời tạo nguồn thu quảng cáo số và tăng giá trị thương hiệu.

Để đạt các mục tiêu này, bộ phận kỹ thuật thường xuyên báo cáo và thống kê chi tiết các chỉ số quan trọng như độ tuổi, giới tính, vị trí địa lý, chuyên mục, xếp hạng báo điện tử để Ban Biên tập điều chỉnh nội dung.

Đồng thời áp dụng cơ chế phân công, phân nhiệm rõ ràng và chấm nhuận bút trên báo điện tử dựa trên chất lượng, hiệu quả xã hội và pageview cho bài viết để tạo động lực, nâng cao trách nhiệm và sự cống hiến của các bộ phận chuyên môn.

Trong chuyển đổi số và xây dựng tòa soạn thông minh, dữ liệu đóng vai trò rất quan trọng, là tài sản, tài nguyên và là điều kiện tiên quyết.

Theo ông, đâu là giải pháp chính để xây dựng tòa soạn thông minh, đặc biệt là ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất tin, bài?

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi: Tòa soạn thông minh là bước tiếp theo của tòa soạn hội tụ, nơi trí tuệ nhân tạo trở thành “trợ lý đắc lực” trong mọi khâu sản xuất báo chí, từ gợi ý đề tài, từ khóa xu hướng, tóm tắt văn bản tự động, chuyển văn bản thành giọng nói, sáng tạo hình ảnh, sáng tạo nội dung đến tổng hợp dữ liệu nhanh chóng.

Chatbot sẽ hỗ trợ biên tập viên truy xuất tài liệu, trả lời bạn đọc, phân tích xu hướng người dùng, tối ưu hóa nội dung theo hành vi truy cập.

Trong chuyển đổi số và xây dựng tòa soạn thông minh, dữ liệu đóng vai trò quan trọng, là tài sản, tài nguyên và là điều kiện tiên quyết.

Chúng tôi đã đầu tư hệ thống lưu trữ cho các dữ liệu nội bộ, lưu trữ ảnh báo chí, xây dựng cơ sở dữ liệu của báo điện tử, báo in và các ấn phẩm phục vụ tốt cho mô hình tòa soạn hội tụ.

Từ đó, hình thành kho thông tin dữ liệu, tập hợp lưu trữ các sản phẩm báo chí được số hóa, đồng thời tích hợp các tin tức được sinh ra trong quá trình vận hành tòa soạn thông minh và xây dựng phần mềm quản lý kho thông tin, ứng dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo – AI, học sâu – Deep learning.

Để tối ưu hóa hoạt động, chúng tôi sẽ tái cấu trúc bộ máy “sản xuất” và xây dựng quy trình biên tập theo mô hình tòa soạn 3.0 hội tụ hoàn toàn, nhằm loại bỏ sự chồng chéo nội dung và tránh lãng phí tài nguyên.

Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn mang ý nghĩa ra sao đối với sự phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam hiện nay, thưa ông?

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn góp phần xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn; giúp báo chí giữ vững vai trò là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng – văn hóa cũng như định hướng dư luận trong thời đại số.

Ngày nay, AI ngày càng khẳng định vai trò là một trong những công nghệ lõi, mang tính nền tảng trong kỷ nguyên số.

Không chỉ giới hạn trong các lĩnh vực như sản xuất công nghiệp, y tế, giáo dục hay giao thông, AI mở ra những khả năng vượt bậc trong lĩnh vực truyền thông và báo chí.

Nhiều quốc gia phát triển đã sớm ứng dụng AI vào quản trị tòa soạn, tự động hóa quy trình sản xuất nội dung, phân tích dữ liệu độc giả, hỗ trợ ra quyết định biên tập và tạo ra những bài viết đầu tiên hoàn toàn do máy học sản sinh.

Do đó, việc nghiên cứu, ứng dụng và từng bước triển khai trí tuệ nhân tạo trong mô hình quản trị tòa soạn thông minh là hướng đi tất yếu, giúp nâng cao chất lượng thông tin, tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao trải nghiệm người đọc, tăng cường tương tác giữa cơ quan báo chí và công chúng.

Tuy nhiên, theo tôi, bên cạnh việc ứng dụng công nghệ, chúng ta cần quan tâm đến đạo đức nghề nghiệp trong thời đại số.

Việc sử dụng AI trong báo chí phải đi đôi với việc đảm bảo tính minh bạch, chính xác và nhân văn của thông tin.

Cảm ơn ông!