Đổi mới thế nào để giữ chân, thu hút độc giả?

Đổi mới sáng tạo là chìa khóa giữ chân độc giả

Trao đổi với VietTimes, Nhà báo Lê Quốc Minh, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, cho rằng sứ mệnh của báo chí trong kỷ nguyên mới của dân tộc không bao giờ thay đổi, nhưng cần những cách làm mới mẻ, hấp dẫn.

“Báo chí phải kết hợp với công nghệ và liên tục sáng tạo để thu hút người trẻ. Nếu chỉ có một bài viết hay, ngôn từ uyển chuyển, kèm một bức ảnh và vài video, thì không còn đủ sức hấp dẫn độc giả. Họ sẽ lập tức tìm đến các kênh hoặc nền tảng khác. Khi đó, nhà báo khó thực hiện hiệu quả sứ mệnh tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước”, ông Minh nói.

“Báo chí muốn phát triển phải đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo liên tục chính là ‘từ khóa’ duy nhất để báo chí hấp dẫn hơn”, ông Minh nhấn mạnh và cho rằng mối quan tâm của người dùng, đặc biệt là người trẻ, thay đổi rất nhanh. Đề tài hôm nay là xu hướng nhưng mai đã có thể lỗi thời; sản phẩm hôm nay được chú ý nhưng ngày mai có thể bị thay thế.

Ông Lê Quốc Minh dẫn chứng thực tế: 10 năm trước, Điện thoại di động là nền tảng quan trọng, với tỷ lệ đọc báo qua di động ở nhiều tờ báo chiếm tới 80% hoặc hơn, trong khi truy cập qua web rất thấp. Vì vậy, các cơ quan báo chí từng coi thiết bị di động, smartphone là nền tảng chính để tiếp cận độc giả.

Tuy nhiên, hiện nay, điện thoại di động không còn là nền tảng duy nhất được ưa chuộng. Người dùng có xu hướng chuyển từ thiết bị di động sang ưa chuộng thiết bị đeo thông minh mảnh và cuốn trên tay. Báo chí hiện nay và tương lai sẽ theo hướng cá nhân hóa, phát triển ứng dụng tích hợp trên thiết bị đeo, hỗ trợ nhận lệnh bằng giọng nói. AI trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho nhà báo trong quá trình tác nghiệp.

Nhiều thiết bị hiện đại đã xuất hiện, thay đổi cách thức truyền thông báo chí. Báo chí quốc tế đã ứng dụng mạnh mẽ, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu người dùng ngôn ngữ Anh. Thực tế này đòi hỏi các cơ quan báo chí phải thường xuyên cập nhật xu hướng và đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, các cơ quan báo chí Việt Nam hiện chưa đáp ứng tốt những xu thế mới này.

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng báo chí Việt Nam đang chậm chân trong việc ứng dụng công nghệ mới, chưa khai thác hiệu quả các thiết bị thông minh hay nền tảng AI. Ông Minh chỉ ra, trong khi thế giới đã phổ biến dịch vụ tin tức tích hợp trên kính thông minh hoặc thiết bị đeo, Việt Nam còn thiếu những trải nghiệm tương tự, đặc biệt bằng tiếng Việt.

Dù được nhắc đến nhiều, AI hiện chủ yếu được dùng để tạo ảnh, video giải trí hơn là phục vụ báo chí. Các công cụ như Grok, ChatGPT hay Llama có thể hỗ trợ tra cứu, kiểm chứng thông tin, hoặc xây dựng nội dung chất lượng, nhưng cần được sử dụng đúng cách để tránh sai lệch.

Từ đó, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam kêu gọi báo chí Việt Nam mạnh dạn cập nhật công nghệ, đón đầu xu hướng để phát triển trên các nền tảng mới, nhằm thu hút và giữ chân độc giả, khán thính giả, thậm chí tăng số lượng người theo dõi trung thành.

“Có như vậy, báo chí Việt Nam mới tiếp cận được độc giả, thực hiện tốt sứ mệnh tuyên truyền. Nếu không, mọi nỗ lực của chúng ta sẽ trở nên vô ích”, ông Minh khẳng định.

Tận dụng AI nhưng cần giới hạn rõ ràng

Trao đổi riêng với VietTimes, Nhà báo Nguyễn Văn Bá, Tổng Biên tập VietNamNet, chia sẻ rằng trong kỷ nguyên AI, nhà báo cần xác định cách sử dụng AI sao cho phù hợp với vai trò và trách nhiệm nghề nghiệp. AI mang lại nhiều lợi ích, nhưng không thể thay thế con người, đặc biệt trong lĩnh vực báo chí, nơi đòi hỏi sự nhạy bén, cảm xúc và đạo đức.

“Việc sử dụng AI hiệu quả đòi hỏi nhà báo phải hiểu rõ công nghệ, nắm được lợi thế và thách thức của nó, đồng thời áp dụng có kiểm soát vào từng giai đoạn công việc”, ông Bá nói.

AI hỗ trợ nhà báo ở nhiều khía cạnh, từ tìm ý tưởng, thu thập thông tin, đến chỉnh sửa phong cách bài viết. Phóng viên có thể dùng AI để tìm dữ liệu ban đầu, trong khi biên tập viên có thể tối ưu tiêu đề hoặc chỉnh sửa nội dung. AI giúp tiết kiệm thời gian, tăng hiệu suất và tạo bài viết đa dạng phong cách.

Tuy nhiên, ông Bá nhấn mạnh thách thức lớn nhất là nguy cơ thông tin sai lệch. Nếu không kiểm chứng kỹ, AI có thể cung cấp dữ liệu không chính xác, dẫn đến truyền tải thông tin sai. Vì vậy, nhà báo cần hiểu rõ giá trị và giới hạn của AI, áp dụng vào các công đoạn như thu thập thông tin ban đầu hay chỉnh sửa phong cách, nhưng phải kiểm chứng dữ liệu bằng phương pháp truyền thống.

Trong bối cảnh sử dụng AI gây tranh cãi khi một số nhà báo coi nó là công cụ hữu ích, trong khi những người khác lo ngại nó làm mất tính độc bản và cảm xúc của bài viết. Vì thế, ông Bá cho rằng không nên hạn chế AI nhưng cần có giới hạn rõ ràng. Nhà báo có thể dùng AI để tìm hiểu vấn đề, tóm tắt, đề xuất tiêu đề, hoặc thu thập số liệu, nhưng không nên dùng để kiểm duyệt nội dung hay xuất bản trực tiếp. “Vai trò kiểm duyệt cuối cùng phải thuộc về con người”, ông Bá khẳng định.

Mặc dù ủng hộ sự phát triển của AI, ông Nguyễn Văn Bá nhấn mạnh AI không thể thay thế sứ mệnh cốt lõi của nhà báo, như sự trung thực, nhân văn và tích cực. Nhà báo cần đảm bảo bài viết mang lại giá trị tích cực cho cộng đồng – điều AI không thể tự đánh giá.

Ông Nguyễn Văn Bá cho biết việc sử dụng AI được khuyến khích nhưng đi kèm với nguyên tắc nghiêm ngặt để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm. Việc này càng đặc biệt đáng chú ý trong bối cảnh vấn đề sử dụng AI trong báo chí hiện nay rất phức tạp, chưa có ranh giới rõ ràng để phân biệt nội dung do AI tạo ra hay do con người viết.

Theo quan điểm của ông Bá, trước tiên, các cơ quan báo chí nên áp dụng quy định dán nhãn nội dung có sử dụng AI, ghi rõ bài viết có sự hỗ trợ của AI. Điều này giúp độc giả nhận biết và đặt lòng tin một cách chừng mực đối với thông tin trong bài viết, đồng thời giúp tăng tính minh bạch trong hoạt động báo chí.

Thứ hai, cần xây dựng các công cụ AI chuyên biệt cho báo chí, được huấn luyện trên dữ liệu đáng tin cậy như văn bản từ Bộ Tài chính, Văn phòng Chính phủ, Cổng thông tin điện tử Chính phủ, hoặc các nguồn báo chí uy tín. AI phải ưu tiên dữ liệu chính thống, ghi rõ nguồn, và đảm bảo thông tin chính xác.

Thứ ba, do công cụ AI như ChatGPT trả lời nhanh và tiện lợi, người dùng có xu hướng tìm kiếm thông tin trực tiếp qua AI thay vì Google, nhưng điều này làm giảm động lực kiểm chứng nguồn. Vì vậy, các công cụ AI cần cung cấp thông tin chính xác, dẫn nguồn thông tin, và báo chí nên khuyến khích độc giả kiểm tra nguồn để đảm bảo độ tin cậy.

AI giúp tăng hiệu suất để nhà báo tạo dấu ấn riêng

Trao đổi với VietTimes từ góc độ chuyên gia công nghệ, ông Phùng Việt Thắng, Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Intel, khẳng định AI mang lại nhiều lợi ích như cung cấp kết quả nhanh, thông tin mới được cập nhật liên tục, phù hợp cho tìm kiếm thông tin hoặc nghiên cứu chuyên sâu.

Việc nhà báo làm chủ AI sẽ thúc đẩy sự thay đổi trong lĩnh vực báo chí, đồng thời thay đổi cách làm việc của họ. “Làm chủ AI” là khi nhà báo tích hợp AI để hỗ trợ từng công đoạn tác nghiệp, chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ.

Tuy nhiên,“người sử dụng AI phải giữ đạo đức nghề nghiệp và sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm. Có như vậy, họ mới giữ được phong cách, bản sắc riêng, phát huy sáng tạo – yếu tố tạo nên dấu ấn cá nhân và sự yêu mến của độc giả”, ông Thắng nhấn mạnh.

Đối với các cơ quan báo chí, AI đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi số, đáp ứng những thay đổi trong lĩnh vực truyền thông. Tuy nhiên, do đặc thù báo chí, việc áp dụng AI đòi hỏi yêu cầu khắt khe hơn so với nhiều ngành khác.

Đại diện Intel Việt Nam phân tích, người làm nội dung có thể sử dụng AI ở rất nhiều công đoạn với cách thức bổ trợ lẫn nhau, giữa Con người – AI.

Thứ nhất, AI có thể tự động hóa các quy trình đã chuẩn hóa hoặc lặp lại. AI có thể làm tốt phần việc tóm tắt thông tin, phân loại nội dung hoặc biên tập, chỉnh sửa ảnh.

Thứ hai, phát hiện, so sánh và kiểm chứng thông tin. AI có thể dò tìm dấu hiệu bất thường trong dữ liệu, giúp rà soát những thông tin thiếu chính xác hoặc thậm chí tin giả. Đây là một trong những giá trị quan trọng trong thời đại mà tin tức có thể tạo ra và lan truyền rất nhanh mà bỏ qua tính chính xác. Khi đó các cơ quan báo chí sẽ làm tốt hơn và nhanh hơn việc cung cấp cho độc giả những thông tin đầy đủ và đã được xác thực.

Thứ ba, AI phát huy hiệu quả trong việc phân tích dữ liệu lớn để khai thác nội dung chuyên sâu cao. Trong ứng dụng này, AI có thể chứng minh năng lực vượt trội trong việc tìm kiếm, phân tích, tìm mối liên hệ cũng như mâu thuẫn giữa các tập dữ liệu khổng lồ và phân tán ở nhiều nguồn khác nhau.

Thứ tư, AI tối ưu trải nghiệm của độc giả khi xác định rõ phân khúc độc giả, phân tích các hành vi, thu thập nhu cầu đặc thù của từng nhóm để khuyến nghị những nội dung phù hợp nhất. Với ứng dụng này người đọc dường như được “giao tiếp” với một trợ lý hiểu người chủ của mình, được chuẩn bị những lựa chọn thiết thực nhất cho mình một cách sẵn sàng thay vì ngập trong những rừng thông tin không cần thiết.

Thứ năm, đa dạng hóa khả năng truyền tải tới các đối tượng độc giả, chuyển đổi tự động các hình thức báo chí như từ chữ viết sang giọng nói và ngược lại, chuyển ngữ sang nhiều ngôn ngữ, đưa thêm những sắc thái khác nhau vào giọng nói để có thể tăng khả năng biểu đạt.

Thời của công cụ AI phát triển, “các nhà báo chủ động làm chủ công nghệ cũng như các ứng dụng AI để phát huy tối đa những giá trị chuyên môn, hiểu biết chuyên sâu và sáng tạo cá nhân để đem lại trải nghiệm tốt nhất cho độc giả. Tuy nhiên, việc sử dụng AI có trách nhiệm sẽ tạo nên giá trị khác biệt và là cơ sở để báo chí tiếp tục phát triển trong thời đại mới”, Giám đốc quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Intel nói thêm.

Lịch sử báo chí Việt Nam: Từ Gia Định báo đến nền báo chí cách mạng

Báo chí thế giới “lột xác” trước làn sóng số hóa và AI: Bài học từ các ông lớn