Ranh giới mong manh giữa ‘người hùng’ và ‘người vi phạm’

Chiều 25/6, Trung tâm Phát triển Thương mại Điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) cùng TikTok Shop đã khởi động chương trình đào tạo “Kinh doanh dài lâu – Bắt đầu từ luật”. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh các nhà bán hàng và nhà sáng tạo nội dung đang đối mặt với nhiều thay đổi trong quy định pháp lý.

Sự kiện thu hút đông các nhà kinh doanh trực tuyến, phản ánh một thực tế cấp bách: sự bùng nổ của thương mại điện tử đã qua giai đoạn phát triển tự phát, và giờ là lúc thị trường cần một sân chơi minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật. 

Các quy định mới, đặc biệt về thuế và trách nhiệm của các bên liên quan, đang đặt ra nhiều thách thức, nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội cho những ai biết nắm bắt và thích ứng.

Khi “người hùng” đối mặt nỗi lo “sai phạm”

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Lâm Thanh, đại diện TikTok Việt Nam, đã thẳng thắn chỉ ra tâm trạng chung của cộng đồng kinh doanh online hiện nay. Ông cho rằng, việc các quy phạm pháp luật mới được ban hành là một xu thế tất yếu, đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong tư duy và cách thức hoạt động. 

“Trong thời điểm này, lĩnh vực thương mại điện tử cũng sẽ phải điều chỉnh theo nhiều quy phạm pháp luật mới. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải thay đổi, chuyển từ cách làm còn tương đối tự phát sang một phương thức chuyên nghiệp và chỉn chu hơn”, ông Thanh nhấn mạnh.

Sự chuyển đổi này, dù cần thiết, lại đang tạo ra một áp lực không nhỏ. Theo ông Thanh, nhiều nhà bán hàng, những người từng được xem là “người hùng” của nền kinh tế số khi tự mình xây dựng sự nghiệp, giờ đây lại mang trong mình nhiều nỗi lo. 

Ông chia sẻ: “Chúng tôi hiểu rằng thời gian qua, nhiều nhà bán hàng và nhà sáng tạo nội dung đã có không ít lo lắng. Đặc biệt là các vấn đề liên quan đến quản lý hàng hóa và chính sách thuế, áp dụng cho cả kênh online và offline”.

Những lo lắng này vô cùng cụ thể, từ các quy định về hàng hóa đầu vào, hóa đơn chứng từ, cho đến cách tính thuế. Sự mơ hồ về các chính sách mới đang khiến nhiều người không khỏi hoang mang. 

“Các chính sách mới có ảnh hưởng đến lịch sử hoạt động của chúng ta hay không? Bởi vì cách đây vài năm, chúng ta hoạt động theo một cách khác mà không có vấn đề gì, vẫn hoàn thành nghĩa vụ thuế cuối năm bình thường, hàng hóa vẫn hợp pháp. Nhiều người thậm chí cảm thấy có nguy cơ từ ‘người hùng’ trong lĩnh vực kinh doanh của mình trở thành ‘đối tượng có sai phạm’ nếu không cập nhật kịp thời”, ông Thanh nói.

Chia sẻ của ông Thanh chạm đến tâm điểm của vấn đề: ranh giới giữa việc kinh doanh thành công và vi phạm pháp luật đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết, nếu người kinh doanh không được trang bị đầy đủ kiến thức.

Hiểu đúng, làm đúng: Chìa khóa để kinh doanh bền vững

Để giải đáp những băn khoăn này, ông Nguyễn Huy Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số, đã có một bài trình bày chi tiết, làm rõ bức tranh toàn cảnh về khung pháp lý thương mại điện tử tại Việt Nam. 

Ông khẳng định mục tiêu của các cơ quan quản lý là hỗ trợ cộng đồng: “Mong muốn của chúng tôi là làm sao để mọi người có thể hiểu đúng và làm đúng”.

Ông Tuấn cho biết, hệ thống pháp luật về Thương mại điện tử tại Việt Nam đã tương đối hoàn thiện, bao gồm Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, và các văn bản hướng dẫn quan trọng như Nghị định 52/2013/NĐ-CP và Nghị định 85/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung).

Một trong những thay đổi mang tính bước ngoặt mà các nhà bán hàng cần nắm vững là sự thay đổi về trách nhiệm của các sàn Thương mại điện tử. 

Ông Tuấn phân tích: “Trước đây, theo Nghị định 52 cũ, các sàn thương mại điện tử thường cho rằng họ chỉ giống như một cái chợ, và người bán trên chợ phải tự chịu trách nhiệm về hàng hóa của mình. 

Tuy nhiên, Nghị định 85/2021/NĐ-CP đã quy định rõ rằng, nếu sàn thương mại điện tử cung cấp dịch vụ thông tin và thu phí từ người bán, thì sàn phải chịu trách nhiệm liên đới trong trường hợp có vi phạm”. 

Điều này có nghĩa là các nền tảng sẽ không còn đứng ngoài cuộc, mà phải cùng chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa và tính hợp pháp của các giao dịch diễn ra trên sàn của mình.

Bên cạnh đó, ông Tuấn cũng nhấn mạnh đến “nguyên tắc áp dụng thống nhất” trong dự thảo luật Thương mại điện tử mới. “Điều này có nghĩa là quy định pháp luật ngoài đời thực sẽ được áp dụng tương tự trên không gian mạng”. 

Theo đó, các ngành nghề kinh doanh có điều kiện như rượu, thực phẩm chức năng… khi được bán trực tuyến cũng phải tuân thủ đầy đủ các giấy phép và quy định như khi bán hàng truyền thống. Thương mại điện tử chỉ là phương thức kinh doanh, không phải là một “vùng xám” để lách luật.

Để kinh doanh một cách an toàn, các nhà bán hàng cần tuân thủ nghiêm ngặt các nghĩa vụ pháp lý cơ bản. 

Thứ nhất, người bán cần đăng ký và thông báo. Mọi website, ứng dụng có chức năng đặt hàng trực tuyến đều phải thực hiện thủ tục thông báo hoặc đăng ký với Bộ Công Thương qua cổng online.gov.vn.

Thứ hai, người bán hàng cần minh bạch thông tin. Người bán phải công khai đầy đủ thông tin về doanh nghiệp (tên, địa chỉ, mã số thuế…) và thông tin chi tiết về sản phẩm, giá cả. Giá bán phải nêu rõ đã bao gồm hay chưa bao gồm các loại thuế, phí liên quan.

Thứ ba, người bán phải tuân thủ quy định về nhãn hàng hóa. Thông tin sản phẩm đăng tải trực tuyến phải tuân thủ các quy định pháp luật về nhãn hàng hóa, trừ những thông tin mang tính thời điểm như ngày sản xuất, hạn sử dụng.

Thứ 4, các chính sách rõ ràng. Phải có các chính sách cụ thể, dễ tiếp cận về bảo hành, đổi trả hàng, hoàn tiền, và đặc biệt là chính sách kiểm hàng (đồng kiểm).

Cuối cùng, cần lưu trữ dữ liệu. Các nền tảng, bao gồm cả các nhà bán hàng tự livestream, phải có trách nhiệm lưu trữ dữ liệu về hoạt động livestream trong vòng ba năm.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi sự chuyên nghiệp và minh bạch cao hơn. Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ và tuân thủ pháp luật không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để tồn tại và phát triển. 

Do đó, chủ động trang bị kiến thức pháp lý, xem đây là một khoản đầu tư chiến lược, sẽ là con đường duy nhất giúp các “người hùng” của kinh tế số tự tin bước đi trên con đường kinh doanh bền vững, không còn phải lo sợ về ranh giới mong manh với các hành vi vi phạm pháp luật.