Thứ trưởng Bộ Công Thương cảnh báo “ve sầu thoát xác” trên sàn thương mại điện tử

Tại Họp báo thường kỳ Bộ Công Thương quý II/2025, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân đã chính thức lên tiếng cảnh báo về hiện tượng này, cho rằng đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với nỗ lực làm sạch môi trường thương mại điện tử. Đặc thù của lĩnh vực này là tốc độ lan truyền thông tin và giao dịch cực nhanh, khiến hậu quả có thể nhân lên theo cấp số nhân nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã phối hợp với các sàn thương mại điện tử xử lý hơn 11.000 gian hàng vi phạm và gỡ bỏ hơn 33.000 sản phẩm hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Dù con số rất lớn, nhưng chỉ phản ánh phần nổi của tảng băng chìm, bởi không ít đối tượng sau khi bị xử lý vẫn có thể nhanh chóng lập lại gian hàng khác, sử dụng danh tính mới để tái phạm.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cảnh báo “ve sầu thoát xác” trên sàn thương mại điện tử

Theo ông Hoàng Ninh – Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, nguyên nhân sâu xa của tình trạng này là do chưa có cơ chế định danh chặt chẽ đối với người bán trên nền tảng thương mại điện tử. Hiện nhiều sàn chỉ hiển thị tên gian hàng, không yêu cầu cung cấp thông tin xác thực về người sở hữu. Khi xảy ra vi phạm, việc truy vết gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong các vụ việc xuyên biên giới.

Để khắc phục tình trạng này, Dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi đang được hoàn thiện với ba trụ cột chính sách lớn: định danh bắt buộc người bán, nâng cao trách nhiệm kiểm soát hàng hóa của sàn thương mại điện tử và yêu cầu pháp nhân đại diện với các nền tảng xuyên biên giới.

Trước hết, luật sẽ yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải định danh đầy đủ người bán, không cho phép hoạt động ẩn danh hoặc sử dụng thông tin ảo. Đây là điều kiện tiên quyết để xử lý vi phạm, truy xuất nguồn gốc hàng hóa, và đảm bảo việc truy thu thuế đối với các hoạt động kinh doanh trên nền tảng số.

Tiếp theo, luật sẽ mở rộng nghĩa vụ kiểm soát nội dung và hàng hóa trên nền tảng, yêu cầu các sàn thương mại điện tử chủ động phát hiện, cảnh báo và gỡ bỏ sản phẩm vi phạm mà không cần chờ cơ quan chức năng yêu cầu. Trách nhiệm này được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng “khoán trắng” kiểm duyệt cho thuật toán, trong khi gian thương ngày càng tinh vi.

Đối với các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới chưa có pháp nhân tại Việt Nam, luật sẽ yêu cầu đăng ký đại diện pháp lý hoặc ủy quyền cho doanh nghiệp trong nước để chịu trách nhiệm khi có tranh chấp hoặc vi phạm phát sinh. Điều này nhằm lấp đầy khoảng trống pháp lý và đảm bảo người tiêu dùng trong nước được bảo vệ công bằng.

Song song với hoàn thiện thể chế, Bộ Công Thương cũng đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ như Trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, hệ thống giám sát tự động để phát hiện hàng giả, hàng nhái và gian lận thương mại trong môi trường số. Công tác truyền thông cũng được xác định là mũi nhọn, nhằm nâng cao nhận thức người tiêu dùng – lực lượng “giám sát xã hội” tự nhiên hiệu quả nhất.

Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân khẳng định: “Dù giao dịch qua thương mại điện tử hay truyền thống, hàng hóa vẫn phải tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng, xuất xứ, bao bì, ghi nhãn… Các sàn thương mại điện tử không thể đứng ngoài trách nhiệm kiểm soát. Khi phát hiện vi phạm, cần xử lý nhanh và mạnh, kể cả bằng biện pháp gỡ bỏ sản phẩm, khóa tài khoản vĩnh viễn.”

Ông Tân cũng nhấn mạnh nguy cơ từ việc một số người nổi tiếng (KOL) quảng bá cho hàng hóa vi phạm. Các vụ việc có dấu hiệu hình sự hiện đang được điều tra, xử lý nghiêm túc với sự phối hợp của nhiều lực lượng chức năng.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi đã được Thường trực Chính phủ thông qua các nguyên tắc lớn và dự kiến trình Quốc hội trong thời gian tới. Trong bối cảnh thương mại điện tử trở thành động lực tăng trưởng mới, việc siết chặt trách nhiệm của nền tảng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật – mà còn là điều kiện sống còn để xây dựng một thị trường số minh bạch, an toàn và bền vững.