Chặn hàng giả trên sàn thương mại điện tử

Nhiều chiêu trò tinh vi

Hàng loạt vụ việc bị phanh phui trong thời gian gần đây đã cho thấy mức độ nghiêm trọng và tinh vi của các đối tượng sản xuất, buôn bán hàng giả qua sàn thương mại điện tử.

Điển hình là việc Công an tỉnh Ninh Bình khởi tố bị can, bắt tạm giam Giám đốc Công ty TNHH Hải Bé Trần Đại Phúc và Lê Văn Hải (thành viên góp vốn của công ty) về tội buôn bán hàng giả là thực phẩm. Theo cơ quan công an, từ năm 2024 đến nay, Công ty TNHH Hải Bé đã bán qua các kênh mạng xã hội TikTok Shop, Facebook, Shopee “Gia đình Hải Sen” và “Hải Sen” hơn 800.000 sản phẩm, trong đó riêng mặt hàng “Siro ăn ngon Hải Bé” được bán với số lượng trên 100.000 hộp. Các kênh mạng xã hội do Lê Văn Hải làm chủ như TikTok “Gia đình Hải Sen” và “Hải Sen Vlog” trên Facebook có hơn 2,6 triệu lượt follow.

Ngay cả sản phẩm dầu nhớt, mặt hàng đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật cao cũng bị Nguyễn Văn Khánh (quận 12, TP Hồ Chí Minh) pha trộn dầu nhớt trôi nổi, đóng nhãn mác giả các thương hiệu như Castrol, Motul, Honda rồi rao bán công khai trên các sàn thương mại điện tử. Hành vi này của Nguyễn Văn Khánh chỉ dừng lại khi bị Phòng Cảnh sát kinh tế (Công an TP Hồ Chí Minh) phát hiện.

Cũng tại TP Hồ Chí Minh, 3 năm qua, Nguyễn Phước Sơn, Giám đốc một doanh nghiệp chuyên kinh doanh thực phẩm chức năng trên sàn Shopee, Lazada, TikTok Shop đã nhập 150 loại sản phẩm và trả khoảng 20 tỷ đồng tiền hàng cho đối tác kinh doanh hàng giả. Khi đối tác bị bắt vì tội kinh doanh thực phẩm chức năng giả, Nguyễn Phước Sơn thu hồi sản phẩm đem đi tiêu hủy nhưng bị phát hiện.

Với sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, những ngày qua nhiều TikToker nổi tiếng từng là “ngôi sao bán hàng” cũng đang dần biến mất trên sàn thương mại điện tử. Điển hình như TikToker Hải Sapa TV đã gỡ bỏ mặt hàng thịt trâu gác bếp. TikToker Múi Xù chuyên bán mỹ phẩm bị phản ánh bán kem chống nắng không rõ thành phần đã xóa toàn bộ sản phẩm trên kênh…

Theo nhận định của các chuyên gia, nguyên nhân cốt lõi khiến hàng giả dễ dàng nguỵ trang trên sàn thương mại điện tử là do quy trình quản lý người bán còn lỏng lẻo. Chỉ cần thư điện tử hoặc số Điện thoại là có thể đăng ký bán hàng, không yêu cầu xác thực danh tính điện tử, khiến cho các đối tượng dễ dàng “ve sầu thoát xác”, đổi tên tài khoản khi bị xử lý.

Định danh người bán, truy vết nguồn gốc hàng hoá

Trước thực trạng nhức nhối này, các cơ quan chức năng đã vào cuộc kiểm tra, rà soát hoạt động kinh doanh trên sàn thương mại điện tử. Theo thống kê của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), trong 6 tháng đầu năm 2025, hơn 33.000 sản phẩm vi phạm đã bị gỡ khỏi các sàn, 11.000 gian hàng bị xử lý.

Được biết, Bộ Công Thương đang hoàn thiện dự thảo Luật Thương mại điện tử, với quy định bắt buộc định danh người bán. Quy định này sẽ giúp truy vết nguồn gốc hàng hóa, xử lý vi phạm và truy thu thuế.

Không chỉ siết chặt quy định pháp luật, các cơ quan chức năng cũng đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện các hành vi bất thường, khoanh vùng các tài khoản nghi ngờ. Một số địa phương như TP Hồ Chí Minh đang triển khai hệ thống quét dữ liệu tự động và truy vết giao dịch nhằm phát hiện, ngăn chặn hành vi vi phạm ngay từ sớm. Đối với các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới, Bộ Công Thương yêu cầu bắt buộc phải có pháp nhân hoặc đơn vị ủy quyền tại Việt Nam để bảo đảm chịu trách nhiệm pháp lý khi xảy ra tranh chấp.

Nhằm ngăn chặn việc bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử, đại diện pháp lý TikTok Shop Nguyễn Thị Cẩm Giang cho biết, nền tảng đã xây dựng quy trình đăng ký, xác minh tài khoản người bán, quy định rõ các nội dung phải chân thực, không gây hiểu nhầm, kiểm duyệt chặt chẽ quảng cáo, sản phẩm. Khi phát hiện vi phạm, TikTok Shop áp dụng các hình phạt từ cảnh cáo, giới hạn tính năng đến khóa tài khoản vĩnh viễn.

Bên cạnh sự nỗ lực từ các cơ quan chức năng và nền tảng thương mại điện tử, yếu tố quan trọng còn đến từ chính người tiêu dùng. Không ít người vì ham rẻ, quá tin vào đánh giá ảo mà bỏ tiền mua sản phẩm không rõ nguồn gốc. Chỉ khi người tiêu dùng cảnh giác, từ chối mua hàng nghi ngờ, ưu tiên gian hàng chính hãng và biết tự bảo vệ mình thì mới có thể từng bước chặn hàng giả trên sàn thương mại điện tử.