Làm gì để không ‘lạc đường’?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang hiện diện ngày càng rõ nét trong từng quyết định kinh doanh, từ tiết kiệm chi phí, tối ưu vận hành đến dự báo thị trường, dần trở thành một phần trong chiến lược tái cấu trúc năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, giữa làn sóng ứng dụng mạnh mẽ, nhiều tổ chức vẫn loay hoay ở những bước khởi đầu – nơi AI chỉ dừng lại ở các tác vụ nhỏ, chưa tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Vậy doanh nghiệp nên bắt đầu từ đâu? Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với ông Vương Quân Ngọc, Giám đốc tư vấn FPT Digital, Tập đoàn FPT xung quanh chủ đề này.

AI đã không còn là câu chuyện riêng của giới công nghệ mà đã trở thành mối quan tâm của các lãnh đạo cấp cao. Với kinh nghiệm thực tiễn, theo ông, đâu là những khâu mà doanh nghiệp có thể triển khai AI sớm để nhìn thấy hiệu quả rõ rệt nhất?

Ông Vương Quân Ngọc: Trước hết, cần hiểu rằng AI không phải là một sản phẩm, mà là một hạ tầng công nghệ mới. Nếu phải rút ra một điểm chung trong các câu chuyện thành công thì theo tôi, đó là: Hãy bắt đầu từ những bài toán có thể đo lường kết quả một cách rõ ràng.

AI không nên được xem là một khẩu hiệu chiến lược hay một khoản chi “đu trend”. Nó là công cụ để tăng tốc ra quyết định, tiết kiệm nguồn lực và tối ưu vận hành.

Những doanh nghiệp chọn xuất phát từ các bài toán cụ thể như rút ngắn thời gian xử lý văn bản, tự động hóa chăm sóc khách hàng, hay dự báo tồn kho thường thấy kết quả rõ rệt chỉ sau 1–3 tháng. Chúng tôi gọi cách tiếp cận này là “quick win, smart scale”, nghĩa là: bắt đầu từ những tác vụ có dữ liệu sẵn, quy trình rõ ràng và hiệu quả có thể đo bằng chỉ số cụ thể.

Tôi sẽ bắt đầu từ nhóm dễ thấy nhất như tự động hoá các tác vụ văn phòng: viết báo cáo, tóm tắt nội dung họp, lên ý tưởng marketing hay phân tích dữ liệu dạng văn bản. Với nhóm việc này, doanh nghiệp có thể triển khai trong vòng 2 tuần, đầu tư chỉ bằng quỹ lương 1 năm của 1-2 nhân sự là đủ cho toàn bộ tổ chức ứng dụng nhưng năng suất sẽ cao hơn vài lần. Việc này có thể tiết kiệm 30–50% thời gian lao động trí óc, giảm sai sót và tăng tốc độ ra quyết định.

Tiếp theo là chăm sóc khách hàng. AI chatbot hoặc tổng đài thông minh giúp xử lý hàng nghìn yêu cầu lặp lại mỗi ngày mà không cần tăng số lượng nhân sự. Các ngân hàng, công ty viễn thông, bán lẻ đều có thể triển khai nhanh. Tại FPT, có trường hợp triển khai trong 45 ngày, tỷ lệ tự động hóa đạt 85%, chi phí dưới 300 triệu/năm và mức độ hài lòng khách hàng tăng 20%.

Những việc này có thể được thực hiện ngay tại những doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa có hệ thống dữ liệu hoàn chỉnh. Quan trọng là doanh nghiệp có dám hành động ngay hay không.

Với các doanh nghiệp đã có hệ thống dữ liệu ổn định, AI có thể tham gia vào dự báo chuỗi cung ứng, giám sát chất lượng sản phẩm hay tối ưu lịch vận hành. Tuy nhiên, những bài toán này cần đầu tư lớn hơn và thời gian chuẩn bị dài hơn. Nhưng đổi lại, hiệu quả đầu tư có thể đạt được chỉ sau 6–9 tháng.

Còn khi hệ thống phần mềm vận hành (ERP, CRM, SCM…) đã đủ ổn định và dữ liệu tương đối đầy đủ, doanh nghiệp có thể đưa AI vào dự báo tồn kho, phân bổ nhân sự, tối ưu chuỗi cung ứng, phát hiện bất thường trong sản xuất. Đây là cấp độ mà AI không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giảm lãng phí, tăng tốc độ đáp ứng thị trường. Có nhà máy sau khi ứng dụng AI đã giảm tồn kho tới 25%, rút ngắn thời gian giao hàng 18%.

Như vậy, doanh nghiệp cần ứng dụng AI theo lộ trình phù hợp?

Ông Vương Quân Ngọc: Chính xác. Chúng tôi khuyến nghị ba giai đoạn: bắt đầu từ bài toán có thể triển khai trong 1–2 tháng (quick win), sau đó mở rộng sang phân tích và dự báo (scaling), cuối cùng là tích hợp AI vào mô hình vận hành (transformative AI). Điều cốt lõi là không được xem AI như một sáng kiến công nghệ, mà phải là lựa chọn chiến lược.

Có thể hình dung ứng dụng AI giống như một kim tự tháp, từ dễ đến khó, từ nhanh đến chiến lược:

Tầng đáy là các công cụ hỗ trợ cá nhân, ví dụ: ChatGPT, Notion AI, Microsoft Copilot. Doanh nghiệp có thể trang bị cho toàn bộ nhân viên văn phòng với chi phí chỉ từ 5.000 – 20.000 USD/năm, giúp tiết kiệm tới 30–50% thời gian xử lý văn bản, phân tích tài liệu hay viết báo cáo.

Tầng thứ hai là lớp giao tiếp khách hàng, gồm chatbot, tổng đài AI, công cụ phân tích cảm xúc. Đây là nơi mà các ngân hàng, công ty bán lẻ, bảo hiểm đang tận dụng triệt để. Các dự án thường mất 1–3 tháng để triển khai, với chi phí từ 300 – 500 triệu đồng/năm, nhưng có thể tự động hóa đến 85% các yêu cầu lặp lại từ khách hàng, đồng thời tăng mức hài lòng lên 15–25%.

Tầng thứ ba là vận hành nội bộ, nơi AI tham gia vào dự báo hàng tồn, quản lý lịch sản xuất, thị giác máy tính để kiểm soát chất lượng. Với ngành sản xuất, logistics, bán lẻ, đây là “mỏ vàng” để tăng hiệu quả. Chi phí đầu tư từ một vài tỷ đồng, nhưng hiệu quả đầu tư có thể thấy rõ trong 6 tháng.

Tầng thứ tư là phân tích và ra quyết định chiến lược, dùng AI để phân tích hành vi khách hàng, dự báo thị trường, tối ưu danh mục đầu tư. Doanh nghiệp cần hệ thống dữ liệu đủ sạch và liên thông, đội ngũ phân tích mạnh. Đây là cấp độ đầu tư cao nhưng đem lại năng lực cạnh tranh dài hạn.

Đỉnh kim tự tháp là nơi AI không chỉ trợ lý mà trở thành “đồng điều hành”, được tích hợp vào các mô hình mô phỏng, điều phối toàn doanh nghiệp theo thời gian thực. Những hệ thống như Palantir hay các nền tảng mô hình hoá vận hành tổng thể đang giúp doanh nghiệp điều chỉnh quyết định gần như tức thời, điều không thể làm được bằng con người.

Doanh nghiệp không cần leo cả kim tự tháp trong một lần. Nhưng nếu không có lộ trình rõ, sẽ dễ dừng lại ở tầng thấp – nơi AI chỉ giúp tiết kiệm chứ chưa giúp tạo ra tăng trưởng bền vững.

Theo kinh nghiệm của FPT Digital, khi triển khai cho doanh nghiệp quy mô vừa phải, với ngân sách dưới 500 triệu đồng, doanh nghiệp có thể triển khai thành công tầng 1 và tầng 2. Từ 1 tỷ đồng trở lên, có thể tiếp cận tầng 3 và trên 3 tỷ có thể tiếp cận các tầng cao nhất.

Với doanh nghiệp quy mô nhỏ, chúng tôi khuyến nghị không nên đầu tư ngay hệ thống lớn, mà dùng gói AI SaaS (Software as a Service), ví dụ như dùng GPT-4 thông qua API để tạo báo giá, trả lời email hoặc cắm chatbot trực tiếp vào website/Zalo. Bên cạnh đó, có lộ trình ứng dụng AI phù hợp theo từng quý, gắn với KPI cụ thể, ví dụ như rút ngắn thời gian phản hồi khách hàng 50%, hay tiết kiệm 30 giờ công báo cáo mỗi tuần. Nếu đo được hiệu quả và có người phụ trách xuyên suốt, AI sẽ trở thành công cụ sinh lời thay vì dừng ở mức thử nghiệm.

Ông có thông điệp gì gửi gắm tới các chủ doanh nghiệp trong thời đại của AI hiện nay?

Nếu chỉ được gửi một lời, tôi muốn nói: Hãy hành động có chiến lược, thay vì chờ mọi thứ hoàn hảo mới bắt đầu. AI không còn là một xu hướng để cân nhắc mà đã trở thành một nền tảng để xây dựng lại năng lực cốt lõi của doanh nghiệp. Những bài toán có thể ứng dụng AI nhanh nhất, từ tự động hoá tác vụ, tối ưu vận hành đến nâng cao trải nghiệm khách hàng… đều là cơ hội để các lãnh đạo doanh nghiệp tái định hình cách ra quyết định, tổ chức nguồn lực và đo lường hiệu quả công việc.

Trọng tâm là phải hành động có định hướng, chọn đúng điểm bắt đầu, đặt KPI rõ ràng và đánh giá kết quả. Trong kỷ nguyên AI, điều nguy hiểm không phải là triển khai sai, mà là không dám bắt đầu.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!