‘Doanh nghiệp cần thay đổi cách nhìn về AI’

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ vượt bậc và ngày càng tác động mạnh mẽ đến cách vận hành của doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thách thức của doanh nghiệp hiện nay không nằm ở việc thiếu công cụ AI, mà ở chỗ chưa có một phương pháp tiếp cận bài bản. Điều quan trọng là doanh nghiệp cần xác định rõ dữ liệu mình đang sở hữu, hiểu quy trình vận hành, đánh giá năng lực nội bộ và đặt ra mục tiêu ứng dụng AI phù hợp với thực tiễn.

Nhằm làm rõ vai trò của AI trong chiến lược quản trị và hoạt động doanh nghiệp, cũng như chia sẻ kinh nghiệm triển khai thực tế, Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với TS. Lê Hùng Cường, Phó Tổng Giám đốc FPT Digital (Tập đoàn FPT) – chuyên gia tư vấn chuyển đổi số với 20 năm kinh nghiệm đồng hành cùng nhiều tập đoàn lớn trong và ngoài nước.

AI đang phát triển quá nhanh khiến nhiều doanh nghiệp lúng túng trong việc xác định nên đầu tư theo hướng nào cho phù hợp. Theo ông, làm thế nào để doanh nghiệp không tụt hậu so với thị trường, nhưng cũng tránh chạy theo phong trào một cách thiếu kiểm soát và xa rời nhu cầu thực tế?

TS. Lê Hùng Cường: Đây là một câu hỏi rất thực tế và đáng quan tâm. Tốc độ phát triển của AI hiện nay đúng là vượt xa những công nghệ chúng ta từng chứng kiến trong hai thập kỷ qua. Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, chúng ta đã chứng kiến sự bùng nổ của các mô hình AI tạo sinh, hệ thống học máy tích hợp sâu vào quy trình kinh doanh và nhiều ứng dụng trước đây tưởng chừng còn xa vời, nay đã trở thành hiện thực.

Nhưng cũng chính vì phát triển quá nhanh nên AI dễ khiến doanh nghiệp rơi vào hai trạng thái trái ngược: hoặc là ngại ngần ứng dụng vì sợ rủi ro, hoặc là đầu tư theo trào lưu, thiếu chuẩn bị. Điều quan trọng nhất mà tôi muốn nhấn mạnh là: AI chỉ mang lại giá trị bền vững khi được đầu tư đúng cách, có chiến lược, kế hoạch và mục tiêu rõ ràng và nằm trong tổng thể hệ sinh thái công nghệ của doanh nghiệp.

Ở FPT Digital, chúng tôi thường đặt ra một câu hỏi ngược lại cho doanh nghiệp: Anh/chị mong muốn AI giải quyết vấn đề gì cụ thể trong hoạt động thường ngày của mình? Doanh nghiệp nên bắt đầu từ chính bài toán của mình. Ví dụ, đó có thể là rút ngắn thời gian xử lý đơn hàng, giảm sai sót trong nhập liệu, dự báo chính xác hơn nhu cầu thị trường hay đơn giản là tăng trải nghiệm cho khách hàng… Khi bài toán rõ ràng, việc lựa chọn công nghệ, điểm chạm, giải pháp phù hợp sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn.

Nói cách khác, doanh nghiệp không nên bắt đầu bằng câu hỏi “dùng mô hình AI nào là tốt nhất?”, mà nên bắt đầu từ chính bài toán mà doanh nghiệp đang đối mặt.

Thực tế, chúng tôi từng tư vấn cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhận ra rằng, vấn đề của họ không nằm ở việc thiếu công cụ AI, mà là thiếu một cách tiếp cận có hệ thống: nắm rõ dữ liệu mình có, hiểu rõ quy trình đang vận hành, đánh giá năng lực nội bộ và xác định kỳ vọng thực tế.

Vậy theo ông, AI nên được triển khai theo cách tiếp cận như thế nào để không bị “vênh” với phần còn lại của hệ thống công nghệ trong doanh nghiệp?

TS. Lê Hùng Cường: Theo tôi, doanh nghiệp không nên đầu tư AI như một bước đi đơn lẻ, càng không nên kỳ vọng “một mô hình AI sẽ thay đổi cả tổ chức”. Thay vào đó, cần nhìn AI như một phần trong hệ sinh thái số. AI sẽ chỉ phát huy hiệu quả khi đi cùng với một nền tảng dữ liệu đủ tốt, hệ thống đã được tích hợp và quy trình nội bộ đủ sẵn sàng.

Có thể hình dung, AI là “bộ não”, nhưng muốn não hoạt động, doanh nghiệp cần “mạch máu” là dữ liệu, “xương sống” là quy trình, “cơ bắp” là hệ thống vận hành.

Chúng tôi khuyến nghị doanh nghiệp đầu tư AI theo ba tầng. Tầng đầu tiên là tầng nền tảng gồm dữ liệu, hạ tầng và bảo mật – nơi đảm bảo AI có thể tiếp cận, học hỏi và hoạt động ổn định. Tầng thứ hai là nơi triển khai các ứng dụng AI cải thiện hiệu suất, giảm chi phí, hỗ trợ ra quyết định. Tầng thứ ba là tạo ra sự khác biệt – những ứng dụng giúp doanh nghiệp mở rộng mô hình kinh doanh, cá nhân hóa sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh không thể sao chép. Khi đầu tư theo hướng tầng bậc như vậy, doanh nghiệp sẽ tránh được tình trạng “có triển khai AI nhưng không tạo ra giá trị thực”, tức là tránh được tình trạng đầu tư chồng chéo hoặc lệ thuộc vào những nền tảng đóng gói sẵn, nhưng lại không giải quyết được bài toán riêng của mình.

Với kinh nghiệm của một trong những đơn vị hàng đầu về tư vấn triển khai AI, ông và đội ngũ đã tư vấn và triển khai AI như thế nào để bảo đảm hiệu quả cho doanh nghiệp?

TS. Lê Hùng Cường: Chúng tôi triển khai dịch vụ “Top 5 giải pháp AI ưu tiên” trong khoảng 4 đến 6 tuần. Trong thời gian này, FPT Digital sẽ phối hợp với doanh nghiệp để khảo sát thực tế, phỏng vấn các bộ phận, đánh giá dữ liệu và hạ tầng, sau đó cùng thu thập và xác định 5 bài toán AI có giá trị kinh tế rõ ràng và khả thi về mặt công nghệ từ tất cả nhân sự chủ chốt.

Các bài toán này có thể đến từ nhiều phòng ban như sản xuất, chăm sóc khách hàng, tài chính, nhưng điểm chung là phải phù hợp với chiến lược vận hành của doanh nghiệp và có thể chứng minh hiệu quả sau một thời gian ngắn thử nghiệm. Với lăng kính này, vấn đề luôn đi từ phía doanh nghiệp, chúng tôi không áp đặt công nghệ mà sẽ dùng công nghệ, dùng AI để giúp giải quyết các vấn đề của doanh nghiệp theo hướng hiệu quả.

Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp không đầu tư mơ hồ mà biết rõ AI sẽ ứng dụng vào đâu, mang lại lợi ích gì và có rủi ro gì cần kiểm soát. Doanh nghiệp sẽ không chạy theo “sự mới mẻ” của công nghệ, mà đầu tư có cơ sở, có dữ liệu và có lộ trình triển khai rõ ràng. Quan trọng hơn, giúp doanh nghiệp tạo được những “chiến thắng nhỏ” đầu tiên, xây dựng lòng tin nội bộ và sẵn sàng mở rộng sau đó.

Nhiều doanh nghiệp cho rằng AI là công nghệ cần thiết nhưng họ lại thiếu nhân lực, thiếu dữ liệu, hoặc còn dè dặt. Theo ông, vai trò của lãnh đạo doanh nghiệp cần thể hiện như thế nào trong bối cảnh này?

TS. Lê Hùng Cường: Khi nói đến AI, không thể chỉ dừng lại ở câu chuyện kỹ thuật. Đây là một quá trình chuyển đổi nhận thức và năng lực tổ chức. Lãnh đạo doanh nghiệp giữ vai trò then chốt. Nếu ban điều hành không có tầm nhìn, không cam kết, không chủ động tham gia vào hành trình AI, thì gần như chắc chắn tổ chức đó sẽ thất bại trong việc triển khai, dù có thuê ngoài chuyên gia giỏi đến đâu.

Tôi cho rằng các lãnh đạo cần chuyển từ tâm thế “xem AI như một công nghệ phụ trợ mới” sang “nhìn AI như một lợi thế cạnh tranh”. Hãy tưởng tượng, nếu doanh nghiệp sử dụng AI hiệu quả, họ có thể xây dựng một đội ngũ hàng ngàn nhân viên, trợ lý AI ảo với chi phí ít hơn nhiều chi phí nhân sự. Những AI Agent này sẽ là các tác nhân cần cù lao động 24/7 giúp doanh nghiệp tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội. Để làm được điều đó, ban lãnh đạo cần dẫn dắt bằng tầm nhìn, hiểu biết và cam kết. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế để quản trị AI một cách có trách nhiệm, từ chính sách dữ liệu, bảo mật, đến đạo đức AI.

Ngoài ra, tôi cũng muốn nói thêm rằng AI không thay thế con người mà AI thay thế cách con người làm việc. Người hiểu và biết cách sử dụng AI sẽ có khả năng tạo ra nhiều giá trị hơn, có năng suất lao động vượt trội. Vì thế, doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư vào công nghệ, mà còn phải đầu tư vào đội ngũ để mọi người cùng học, cùng vận hành và cùng khai thác AI hiệu quả.

Nói cách khác, doanh nghiệp nào có đội ngũ làm chủ được AI – từ hiểu bài toán, chọn giải pháp, đến đo lường hiệu quả, tạo được thói quen sử dụng AI – thì sẽ thực sự tạo được năng lực cạnh tranh trong tương lai. Bên cạnh đó, tôi cũng nhấn mạnh vai trò của quản trị: AI cần được giám sát, đánh giá, kiểm tra định kỳ như bất kỳ năng lực nào khác trong tổ chức – đặc biệt khi AI được đưa vào quy trình ra quyết định.

Xin cảm ơn ông vì cuộc trao đổi!