Cái giá của AI miễn phí

Đằng sau những ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) miễn phí được người dùng ưa chuộng, từ Chatbot trả lời tự động, phần mềm dịch thuật cho đến công cụ tạo hình ảnh, là những nguy cơ tiềm ẩn không phải ai cũng biết. Cái giá phải trả có thể là tổn thất về dữ liệu, quyền sở hữu trí tuệ và thậm chí cả an ninh cá nhân…

Một trong những nạn nhân của AI miễn phí vẫn được nhắc tới không ai khác chính là tập đoàn hàng đầu của Hàn Quốc Samsung. Hồi năm 2023, tài liệu mật của tập đoàn bị lộ sau khi một kỹ sư nhập thông tin nội bộ vào ChatGPT, một ứng dụng AI được sử dụng phổ biến, buộc Samsung phải ban hành lệnh cấm nhân viên sử dụng ứng dụng AI miễn phí trong công việc. Tương tự, ngân hàng JPMorgan Chase, một trong những tổ chức tài chính lớn nhất thế giới, cũng chặn quyền truy cập ChatGPT của toàn bộ nhân viên để bảo vệ dữ liệu khách hàng.       

Trong kỷ nguyên số, AI trở thành công cụ quen thuộc, từ viết thư điện tử, dịch thuật đến sáng tạo hình ảnh, video chỉ trong vài giây. Hàng loạt nền tảng AI đã “tặng” người dùng trải nghiệm miễn phí, tạo nên sức hút khó cưỡng. Nhưng câu hỏi lớn lại ít được quan tâm đó là cái giá thật sự của sự “miễn phí” ấy là gì? Giới chuyên gia khẳng định người dùng không trả bằng tiền nhưng đã phải trả bằng dữ liệu cá nhân của mình mà đa số trường hợp không hề hay biết. Hầu hết ứng dụng AI miễn phí đều yêu cầu người dùng nhập dữ liệu, từ văn bản, hình ảnh cho đến giọng nói. Những dữ liệu này sau đó được chuyển thẳng đến máy chủ của các tập đoàn công nghệ để lưu trữ, phân tích, thậm chí chia sẻ với đối tác thứ ba. Rõ ràng, dữ liệu cá nhân đã trở thành một loại “vàng số” có giá trị không kém gì tiền mặt trong kỷ nguyên số. Người dùng có thể vô tình “tặng không” tài sản trí tuệ của mình cho tập đoàn công nghệ.

Trí tuệ nhân tạo (AI) là một lĩnh vực trong khoa học máy tính có khả năng mô phỏng trí tuệ của con người. Ảnh: viettelai.vn

Giới chuyên gia đã cảnh báo 4 cái giá phải trả khi sử dụng AI miễn phí, đó là: Quyền riêng tư bị xâm phạm; quyền sở hữu trí tuệ bị xói mòn; bị đánh cắp thời gian và sự chú ý; nhận thức xã hội bị định hình sai lệch. Khi nhập thông tin cá nhân, từ số Điện thoại, địa chỉ email cho đến hồ sơ xin việc, dữ liệu có thể được lưu giữ trên máy chủ đặt ở nước ngoài hay bất kỳ đâu ngoài tầm quản lý pháp luật nước sở tại. Thực tế là dịch vụ AI mất phí là ChatGPT Plus từng gặp sự cố để lộ thông tin thẻ tín dụng của người dùng toàn cầu, cho thấy tính dễ tổn thương của hệ thống. Vì vậy, không thể loại trừ nguy cơ các ứng dụng miễn phí tương tự cũng gặp các vấn đề tương tự.

Nguy cơ rò rỉ, bán dữ liệu cho bên thứ ba là không thể tránh khỏi khi dùng các ứng dụng AI miễn phí. Các nhà cung cấp AI có thể dùng dữ liệu người dùng để huấn luyện mô hình, đồng nghĩa ý tưởng sáng tạo cá nhân có thể bị khai thác mà không cần xin phép. Có không ít trường hợp tương tự như một nhân viên bán hàng nhập bản kế hoạch sản phẩm nội bộ của công ty mình vào một Chatbot AI miễn phí để “viết lại cho hấp dẫn hơn”, nhưng chỉ một thời gian sau, những nội dung y hệt lại được xuất hiện đâu đó trên các trang web hay diễn đàn ở nước ngoài.

Nhiều nền tảng AI được thiết kế để giữ chân người dùng càng lâu càng tốt. Các thuật toán gợi ý liên tục khiến người dùng bị cuốn vào vòng xoáy thao tác-nhập lệnh-nhận phản hồi. Chuyên gia Sarah Tewari (Đại học Oxford) cho rằng: “AI miễn phí thường đi kèm chi phí vô hình là sự suy giảm khả năng tập trung và kiểm soát của chính bạn”… Theo ông Michael Veale, chuyên gia luật công nghệ tại Đại học University College London, gọi là miễn phí thực chất là mô hình kinh doanh dựa trên khai thác dữ liệu. Người dùng càng nhập nhiều thông tin, các công ty càng có lợi thế huấn luyện mô hình và tối ưu quảng cáo.

Trong kỷ nguyên số với sự trỗi dậy của công nghệ AI, không một quốc gia nào có thể thoát khỏi những nguy cơ và hệ lụy liên quan. Những sự cố trên thế giới liên quan tới sử dụng AI nên được coi là một bài học đối với bất kỳ quốc gia nào. Tại Việt Nam, tình trạng ưa chuộng “hàng miễn phí” khiến không ít người tải các ứng dụng AI giả mạo, thậm chí từ nguồn không chính thống. Đây là kẽ hở để mã độc len lỏi, đánh cắp dữ liệu nhạy cảm như thẻ tín dụng, tài khoản mạng xã hội, thậm chí biến thiết bị thành “máy tính ma” phục vụ tấn công mạng.

Để giảm rủi ro, các chuyên gia khuyến nghị không nên nhập các thông tin nhạy cảm (số căn cước, tài khoản ngân hàng, tài liệu công việc) vào AI miễn phí. Nên ưu tiên sử dụng phiên bản trả phí hoặc gói doanh nghiệp có cam kết bảo mật rõ ràng. Chỉ tải ứng dụng từ nguồn chính thống và cần đọc kỹ chính sách bảo mật, tách biệt việc sử dụng AI trong công việc với đời sống cá nhân.

“Miễn phí không bao giờ thực sự miễn phí”-đó là thông điệp được nhiều chuyên gia công nghệ nhấn mạnh trong bối cảnh AI trở thành công cụ ngày càng phổ biến.

Theo QĐND điện tử