Động lực từ chuyển đổi số logistics và thương mại điện tử

Thương mại điện tử – trụ cột phân phối hiện đại

Những năm gần đây, thương mại điện tử không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành kênh phân phối quan trọng của hàng hóa Việt Nam. Quy mô thị trường năm 2024 đạt trên 25 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 20% so với năm trước, chiếm 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng. Với kết quả này, Việt Nam giữ vững vị trí trong top 3 thị trường thương mại điện tử lớn nhất Đông Nam Á.

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng mua sắm trực tuyến, thương mại điện tử không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng trực tiếp, rút ngắn khâu trung gian, mà còn góp phần giảm chi phí vận hành, nhân sự. Các phiên livestream kéo dài 2-3 giờ có thể tiêu thụ hàng chục, thậm chí hàng trăm tấn nông sản – điều tưởng chừng khó tin trong phương thức bán hàng truyền thống.

Nhấn mạnh sự chuyển mình mạnh mẽ của thương mại điện tử là kênh xúc tiến hàng Việt hiệu quả tại hội thảo Tăng cường liên kết thị trường, ổn định chuỗi cung ứng và cải thiện năng lực cạnh tranh”, do Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức vừa qua, ông Bùi Huy Hoàng – Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cho hay, đại dịch COVID-19 đã cho thấy rõ vai trò “phao cứu sinh” của thương mại điện tử. Ngày nay, cùng với livestream, chợ trực tuyến hay mô hình đa kênh (omnichannel), thương mại điện tử tiếp tục phát huy hiệu quả.

Ông Bùi Huy Hoàng – Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số

“Đây không chỉ là công cụ tiêu thụ sản phẩm mà còn là kênh quảng bá, xây dựng thương hiệu, giúp nông sản, đặc sản địa phương hay hàng tiêu dùng công nghiệp tiếp cận tệp khách hàng rộng lớn hơn” – ông Hoàng nói.

Về hành lang pháp lý thương mại điện tử được ông Hoàng chỉ ra đang dần hoàn thiện: “Thương mại điện tử Việt Nam đang phát triển theo hướng minh bạch, chuyên nghiệp hơn. Bộ Công Thương hiện được Chính phủ giao chủ trì xây dựng Luật Thương mại điện tử – một văn bản pháp lý được kỳ vọng sẽ trở thành “xương sống” cho sự phát triển bền vững của thị trường”.

Bên cạnh đó, nhiều chương trình xúc tiến, đào tạo, hỗ trợ doanh nghiệp số hóa đã được triển khai. Theo ông Hoàng, Trung tâm Phát triển thương mại điện tử (EcomDx) thường xuyên phối hợp cùng hiệp hội ngành hàng, sàn thương mại điện tử lớn để tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu: Go-Right (pháp lý trong thương mại điện tử), GoOnline (kinh doanh trực tuyến), GoExport (xuất khẩu qua thương mại điện tử xuyên biên giới), Go-AI (ứng dụng Trí tuệ nhân tạo). Những chương trình này tạo nền tảng để doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, bắt kịp xu thế.

Chuyển đổi số logistics – “nút thắt” cần tháo gỡ

Bên canh vai trò của thương mại điện tử, chuyển đổi số logistics cũng là một trong những giải pháp tối quan trọng trong xúc tiến hàng Việt. Nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số trong logistics, ông Hoàng cho hay, nếu thương mại điện tử là kênh phân phối hiện đại thì logistics chính là “hệ thần kinh” của chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, ông Hoàng chỉ ra, ngành logistics Việt Nam còn nhiều bất cập: hạ tầng kho bãi chưa đồng bộ, vận tải phụ thuộc lớn vào đường bộ dễ tắc nghẽn, chi phí logistics cao (chiếm khoảng 16-18% GDP, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu), nhân sự chủ yếu làm thủ công.

Ở góc độ doanh nghiệp, góp ý thêm về hai lĩnh vực chủ chốt này, ông Hoàng Nguyên Vũ, Tổng Giám đốc Công ty Inotev, cho rằng chuyển đổi số chính là giải pháp đột phá để nâng cao năng lực cạnh tranh. Các hệ thống quản lý kho thông minh (WMS), tự động hóa kho bãi, kết nối API với sàn thương mại điện tử, cùng với việc theo dõi vận chuyển thời gian thực qua IoT và GPS sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, tiết kiệm chi phí, giảm sai sót và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Trong khi đó, việc ứng dụng tem điện tử, mã QR, NFC, RFID cũng ngày càng phổ biến, giúp doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, bảo vệ thương hiệu – yếu tố đặc biệt quan trọng khi xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản.

Việc ứng dụng tem điện tử, mã QR, NFC, RFID giúp doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc dễ dàng

Ngoài ra, không chỉ hạ tầng công nghệ, nguồn nhân lực chất lượng cao là điều kiện tiên quyết để thương mại điện tử và logistics phát huy hiệu quả. Ông Bùi Huy Hoàng nhấn mạnh, doanh nghiệp cần định hướng rõ ràng, đầu tư cho đào tạo nhân lực về kinh doanh trực tuyến, xuất khẩu qua thương mại điện tử, pháp lý, cũng như kỹ năng ứng dụng AI, dữ liệu lớn.

“Chỉ khi có đội ngũ am hiểu, doanh nghiệp mới khai thác hết tiềm năng của thương mại điện tử và logistics số. Đây cũng là yếu tố giúp doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu” – ông Hoàng thông tin. 

Liên kết chuỗi cung ứng – tăng sức chống chịu

Thực tiễn cho thấy, sức chống chịu của chuỗi cung ứng nội địa trước biến động toàn cầu vẫn còn hạn chế. Liên kết thị trường vì thế có ý nghĩa then chốt: gắn kết chặt chẽ sản xuất – phân phối – tiêu dùng, tạo dòng chảy thông suốt hàng hóa, giảm chi phí trung gian, nâng cao giá trị gia tăng.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển Thị trường trong nước Bùi Nguyễn Anh Tuấn, khẳng định: “Một chiến lược toàn diện, bao gồm cả việc tăng cường liên kết và chuyển đổi số là hai mặt bổ trợ, tạo sức mạnh tổng hợp. Liên kết chặt chẽ giữa các bên trong chuỗi cung ứng, kết hợp với công nghệ số tối ưu quy trình, sẽ là chìa khóa giúp hàng hóa Việt vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội và vươn tầm quốc tế”.

Liên kết thị trường vì thế có ý nghĩa then chốt gắn kết chặt chẽ sản xuất – phân phối – tiêu dùng

Để tận dụng tối đa lợi thế từ chuyển đổi số logistics và thương mại điện tử, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số cho rằng, cần đồng bộ nhiều giải pháp. Cụ thể, có thể tập trung vào ba hướng chính:

Một là, hoàn thiện chính sách, thể chế: Đồng bộ từ quản lý hàng hóa nhập khẩu, sản xuất trong nước, đến chất lượng, truy xuất nguồn gốc và quản lý thuế đối với thương mại điện tử. Tạo sân chơi minh bạch, công bằng cho doanh nghiệp, đồng thời bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Hai là, thừa nhận thương mại điện tử là phương thức phân phối hiện đại: Ứng dụng công nghệ số, AI để cắt giảm chi phí vận hành, tối ưu hóa lợi nhuận, tăng năng lực cạnh tranh.

Ba là, đầu tư cho nguồn nhân lực chất lượng cao: Đào tạo chuyên sâu về kỹ năng số, kinh doanh online, pháp lý, xuất khẩu xuyên biên giới. Đây là nền tảng để doanh nghiệp khai thác hiệu quả thương mại điện tử như một kênh phân phối chủ lực.

Chuyển đổi số logistics và thương mại điện tử đang trở thành “cặp đôi động lực” mới cho sự phát triển của kinh tế Việt Nam. Sự liên kết chặt chẽ trong chuỗi cung ứng, cùng với ứng dụng công nghệ số, không chỉ giúp hàng hóa Việt Nam vươn xa mà còn tạo dựng niềm tin của người tiêu dùng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, đây chính là con đường để hàng Việt không chỉ đứng vững trên sân nhà mà còn chinh phục thị trường quốc tế.