Nhiều ý kiến góp ý hoàn thiện Dự thảo Luật Thương mại điện tử, bảo đảm thống nhất và khả thi

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đều nhận định việc ban hành Luật Thương mại điện tử là rất cần thiết, cấp bách nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương mới của Đảng về phát triển thương mại điện tử, kinh tế số và phù hợp với những cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên; đồng thời khắc phục những vướng mắc, bất cập của quy định pháp luật hiện hành, thúc đẩy thương mại điện tử tiếp tục phát triển nhanh, bền vững; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sản xuất trong nước, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Đánh giá cao quá trình chuẩn bị công phu, bám sát thực tiễn phát triển của lĩnh vực thương mại điện tử, tuy nhiên, để dự thảo luật hoàn thiện hơn, đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét, chỉnh lý các nhóm vấn đề quan trọng về pháp lý và kỹ thuật lập pháp.

Theo đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà, Dự Luật quy định chủ nền tảng thương mại điện tử trung gian có chức năng đặt hàng trực tuyến phải “liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại” trong một số trường hợp là chưa phù hợp. Quy định này có thể làm thay đổi bản chất pháp lý của sàn thương mại điện tử, không thống nhất với nguyên tắc miễn trừ trách nhiệm cho nhà cung cấp dịch vụ trung gian trong Luật Giao dịch điện tử và thông lệ quốc tế.

“Việc bắt sàn thương mại điện tử liên đới chịu trách nhiệm với người bán vi phạm, ngay cả khi sàn không có lỗi, sẽ đặt gánh nặng pháp lý và tài chính khổng lồ lên doanh nghiệp” – đại biểu phân tích; đồng thời đề nghị chỉ quy định trách nhiệm khi sàn không thực hiện đúng các nghĩa vụ như xác thực, kiểm duyệt, gỡ bỏ nội dung vi phạm, thay vì áp dụng khái niệm “liên đới” chung chung.

Liên quan quy định yêu cầu chủ nền tảng “ngăn chặn, dừng phát trực tuyến theo thời gian thực” khi có nội dung vi phạm pháp luật hoặc trái thuần phong mỹ tục, đại biểu cho rằng, đây là quy định thiếu tính khả thi. Theo đại biểu, yêu cầu giám sát hàng nghìn luồng livestream cùng lúc đòi hỏi hệ thống Trí tuệ nhân tạo cực kỳ phức tạp, vượt khả năng của phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bên cạnh đó, các khái niệm như “trái đạo đức xã hội” hay “thuần phong mỹ tục” mang tính định tính, dễ dẫn đến lạm quyền hoặc kiểm duyệt tùy tiện.

Đại biểu đề xuất chuyển sang cơ chế hậu kiểm nhanh, yêu cầu nền tảng tiếp nhận phản ánh và xử lý trong thời hạn hợp lý (ví dụ 24 giờ kể từ khi nhận được thông báo vi phạm), đồng thời loại bỏ các khái niệm không có tiêu chí pháp lý rõ ràng.

Liên quan quy định nền tảng thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà cho rằng, đây là quy định cứng rắn, cần xem xét kỹ lưỡng. Yêu cầu này có thể không phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, vốn chỉ yêu cầu có đại diện pháp lý hoặc văn phòng đại diện, không bắt buộc thành lập pháp nhân. Đồng thời, nội dung này mâu thuẫn với khoản 2 Điều 26, khi cho phép chỉ định pháp nhân đại diện và ký quỹ trong một số trường hợp.

Đại biểu đề nghị làm rõ mối quan hệ giữa hai khoản và cân nhắc giải pháp linh hoạt hơn — áp dụng cơ chế đại diện pháp lý và ký quỹ chung cho tất cả các đối tượng, thay vì bắt buộc thành lập pháp nhân.

“Ba nhóm vấn đề trên nếu được chỉnh sửa phù hợp sẽ giúp Dự thảo Luật Thương mại điện tử bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và khả thi hơn, góp phần thúc đẩy môi trường kinh doanh số phát triển lành mạnh, bền vững” – đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan cho rằng, Dự thảo Luật Thương mại điện tử đã nêu khá đầy đủ các nội dung quản lý nhà nước về thương mại điện tử, song mới dừng ở mức liệt kê nhiệm vụ mà chưa làm rõ nguyên tắc phối hợp và cơ chế liên kết giữa các cơ quan.

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan, thương mại điện tử là lĩnh vực liên ngành, liên quan đến thuế, hải quan, tài chính, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân. Nếu thiếu cơ chế phối hợp thống nhất, mỗi cơ quan thực hiện riêng rẽ sẽ dẫn đến chồng chéo, khó kiểm soát giao dịch, nhất là giao dịch xuyên biên giới. Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về việc thiết lập cơ chế kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành liên quan, bảo đảm an toàn, đồng bộ, thống nhất trong quản lý. Các quy định chi tiết có thể cụ thể hóa ở nghị định, song trong luật cần nêu rõ nguyên tắc làm cơ sở pháp lý.

Đóng góp ý kiến về phát triển nguồn nhân lực, đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá quy định hiện hành mới mang tính định hướng, chưa có cơ chế cụ thể gắn kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan quản lý nhà nước, cũng như chưa xác định được khung chuẩn kỹ năng nghề nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan đề xuất xây dựng khung chuẩn kỹ năng thương mại điện tử quốc gia, đồng thời khuyến khích mô hình hợp tác đào tạo với doanh nghiệp, cho phép sinh viên tham gia thực tập, dự án thực tế tại các sàn thương mại điện tử.

Đề cập về chính sách hỗ trợ, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, quy định hiện mới dừng ở định hướng, chưa nêu rõ cơ chế triển khai và tiêu chí đánh giá hiệu quả. Đại biểu đề nghị bổ sung chính sách riêng cho thương mại điện tử trong nông nghiệp, thực phẩm sạch và sản phẩm địa phương, như hỗ trợ tem truy xuất nguồn gốc, kho lạnh, bao bì bền vững, đào tạo kỹ năng số cho hợp tác xã, nông dân.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị quy định rõ hơn trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng trong xác thực danh tính người bán bằng định danh điện tử, xây dựng cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động cho người tiêu dùng khi giao dịch bị hủy hoặc có gian lận. Theo đại biểu, đây là giải pháp khả thi, phù hợp thông lệ quốc tế, giúp bảo đảm minh bạch, củng cố niềm tin và uy tín của thương mại điện tử Việt Nam.