Nhà sách truyền thống trước “cơn lốc” thương mại điện tử

(KTSG) – Sau một thời gian đủ dài đối mặt với cơn lốc thương mại điện tử, có thương hiệu nhà sách đã tạm đóng bớt số cửa hàng trong sự tiếc nuối của người mua, có thương hiệu đang tận dụng sự thành lập TPHCM mới mà gia tăng sự hiện diện trên thị trường. Nhưng dù là thế nào, các thương hiệu sách đang nỗ lực tự thay đổi và tìm kiếm những phương cách mới để đáp ứng nhu cầu khó chìu của người tiêu dùng ngày nay.

Mới đây, nhiều nhà sách đã thông báo đóng cửa, cho thấy sự cạnh tranh khốc liệt giữa phương thức buôn bán truyền thống và thương mại điện tử hiện nay.

Các nhà sách: nơi tạm đóng, nơi mở rộng

Ngày 24-9 vừa qua, nhà sách Cá Chép tọa lạc trên đường Nguyễn Thị Minh Khai (phường Cầu Ông Lãnh, TPHCM) đã chính thức đóng cửa. Thông báo nói trên gây tiếc nuối lớn, khi đây từng là nơi gắn bó với nhiều thế hệ độc giả bằng số lượng sách phong phú cùng không gian triển lãm, vui chơi, giải trí… rộng rãi. Nguyên nhân được đưa ra là “với sự thay đổi lớn của hình thức mua sắm và sự phát triển ngày càng mạnh của kinh doanh trực tuyến, nhà sách buộc phải có những điều chỉnh để thích nghi”. Trước đó vào tháng 8-2022, nhà sách cùng thương hiệu tại Hà Nội cũng dừng hoạt động, dẫn đến hiện nay chỉ còn duy nhất nhà sách Cá Chép trên đường Võ Văn Tần (phường Bàn Cờ, TPHCM) còn đón khách.

Trước đó, nhà sách Phương Nam tại Vincom Plaza Cộng Hòa (phường Tân Sơn Nhất) cũng “khép lại sứ mệnh” đồng hành cùng bạn đọc từ ngày 30-9-2025. Lý do được đưa ra tương tự như trên, nhằm “phục vụ bạn đọc với những không gian văn hóa hiện đại và tiện nghi hơn”. Tuy vậy khác với trường hợp Cá Chép, Phương Nam là hệ thống nhà sách rộng khắp và đang xuất hiện ngày càng nhiều hơn. Tương tự Phương Nam, Fahasa cũng mở rộng chuỗi nhà sách tại Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ), TPHCM… trong nửa đầu năm 2025.

Đối mặt với cơn lốc thương mại điện tử

Có thể thấy những nhà sách sở hữu chuỗi cửa hàng lớn thường không ngần ngại đối đầu với cơn lốc thương mại điện tử bằng cách cũng mở kênh bán hàng trực tuyến đồng thời mở cửa hàng nhiều hơn nhằm tăng độ phủ khi thành lập TPHCM mới, duy trì sức mạnh thương hiệu và đa dạng hóa trải nghiệm. Trong khi các nhà sách có quy mô nhỏ hơn lại tập trung nguồn lực để phát triển những đặc điểm riêng, từ đó tạo ra bản sắc thu hút độc giả và khách hàng “ngách” của mình. Chẳng hạn, nhà sách Hải An (phường Tân Định) nhiều năm qua đã gây ấn tượng với kiến trúc hiện đại, gần gũi với khách hàng trẻ và cách trang trí được thay đổi theo mùa. Trước đó, Cá Chép cũng hướng đến phương châm “không chỉ là nhà sách, mà còn là tác phẩm nghệ thuật”…

InBook cũng vừa gia nhập thị trường TPHCM với không gian hiện đại, nhắm đến dòng ngách là sách ngoại văn cùng các độc giả có nhu cầu đặc biệt. Chia sẻ với Kinh tế Sài Gòn, bà Nguyễn Hương Lan – Giám đốc thương hiệu InBook – cho biết: “Chúng tôi đang có kế hoạch mở thêm nhà sách thứ 2 ở Hà Nội và dựa trên nhu cầu của khách hàng để xác lập hướng đi trong thời gian tới. Đa số đến với chúng tôi là các bạn trẻ, các bạn đọc ngoại ngữ rất nhiều, vì vậy chúng tôi nỗ lực hiểu và bám sát khách hàng, khách hàng ở đâu, chúng tôi cố gắng ở đó”.

Hướng đi cho tương lai

Tuy vậy, dù theo hướng nào thì các nhà sách phải luôn thay đổi không ngừng để địa điểm này không chỉ giới hạn trong việc bán sách hay văn phòng phẩm, mà còn đa nhiệm và mang đến trải nghiệm phong phú hơn.

Đơn cử với Fahasa, trong nhiều năm qua, thương hiệu này rất quan tâm đến mô hình “nhà sách thông minh” thông qua khả năng tra cứu chính xác vị trí sản phẩm, giúp trải nghiệm mua sắm thuận tiện và nhanh chóng hơn. Không dừng ở đó, hệ thống thanh toán thông minh tự động cũng được áp dụng, từng bước hướng đến tự động hóa. Các mặt hàng cũng rất được chú trọng, cập nhật theo mùa, phù hợp với nhu cầu của khách hàng ở đa dạng độ tuổi…

Về mặt thiết kế, các chuỗi nhà sách cũng ngày càng hướng tới các địa điểm rộng hơn để có thể kết hợp với nhiều hình thức khác như cà phê sách, có sân chơi cho trẻ em, phù hợp để tổ chức các buổi giao lưu – tọa đàm, ký tặng sách, các workshop nghệ thuật hoặc không gian trải nghiệm như lắp ráp mô hình, vẽ tranh cát, nghệ thuật gấp giấy, tô tượng…

Quyền Tổng giám đốc Fahasa Phạm Nam Thắng cho biết: “Các nhà sách sắp tới sẽ được thiết kế hiện đại, kết hợp hài hòa giữa sách và các sản phẩm tổng hợp tạo nên không gian “vừa đọc sách vừa trải nghiệm” – một xu hướng đang được độc giả trẻ lựa chọn. Chúng tôi kỳ vọng nhà sách sẽ là điểm hẹn văn hóa góp phần lan tỏa văn hóa đọc đến cộng đồng, đặc biệt là thanh thiếu niên và khách du lịch”.

“Tân binh” InBook tuy tham gia thị trường mới đây nhưng cũng từng bước tạo ra nhiều trải nghiệm thú vị, như xây dựng cộng đồng, tăng danh mục sách, tổ chức các sự kiện trao đổi, giao lưu về sách hàng tháng… Tuy vậy việc duy trì hình thức trực tuyến vẫn rất cần thiết. Bà Hương Lan cho biết thêm: “InBook đã có 7-8 năm đặt trọng tâm vào bán trực tuyến, nhưng với sự “lên xuống” thất thường của các sàn thương mại điện tử, việc khiến khách hàng nhớ mình là ai là vô cùng khó, do đó việc xây dựng kênh nhà sách vật lý có chất lượng là lựa chọn thiết yếu”. Vị này cũng cho biết thêm sự cạnh tranh với các sàn trực tuyến là không tránh khỏi, nhưng gần đây chi phí chi ra để hoạt động trên các sàn online cũng đang tăng dần đều, do đó theo hướng truyền thống vẫn có khả năng cạnh tranh.

Bà Nguyễn Thủy Hằng Giang, Giám đốc nhà sách Cá Chép – Phó giám đốc Công ty cổ phần Văn hóa Đông A, cũng tiết lộ chiến lược của thương hiệu này trong tương lai là chuyển mình vào kỷ nguyên mới, hướng tới “sự bổ trợ hài hòa giữa hai kênh – trực tuyến tiện lợi và trực tiếp giàu cảm xúc – để hành trình đến với sách của độc giả luôn vừa thuận tiện, vừa trọn vẹn”. Bà nói thêm tuy vẫn tập trung vào kênh bán online, cải thiện dịch vụ giao hàng và tăng kết nối qua nền tảng số, nhưng trải nghiệm trực tiếp tại nhà sách vẫn rất quan trọng và không thể thay thế.

Những đổi mới trên cho thấy việc tùy biến theo tình hình thực tế là yêu cầu sống còn, từ đó không chỉ đảm bảo mô hình kinh doanh mà còn góp phần thúc đẩy văn hóa đọc, biến việc đến nhà sách từ một hoạt động mua sắm đơn thuần trở thành thói quen sinh hoạt văn hóa thường xuyên. Tại đây, khách hàng có thể tìm thấy một cộng đồng riêng, từ đó tiếp tục lan tỏa văn hóa đọc. Với du khách quốc tế hoặc khách du lịch, đây cũng hứa hẹn là các điểm nhấn văn hóa đặc sắc khi tham quan thành phố.