Tăng chế tài xử lý xâm phạm bản quyền trên không gian mạng

Việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian số đang ngày càng tinh vi, đòi hỏi hệ thống pháp luật và cơ chế giám sát hiện đại hơn để bảo vệ quyền của tác giả, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Thích ứng với thực tiễn chuyển đổi số

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận, góp ý cho Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Nội dung thảo luận tập trung vào bảo vệ bản quyền trong không gian số, thương mại hóa tài sản trí tuệ và ứng phó với thách thức từ công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo.

Đại biểu Nguyễn Như So (Đoàn đại biểu Bắc Ninh) cho rằng, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi là đạo luật nền tảng của nền kinh tế tri thức, song nhiều quy định hiện hành đã không còn phù hợp với thực tiễn chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Ông Nguyễn Như So đề nghị cần rút ngắn thời gian thẩm định, đơn giản hóa thủ tục và hình thành thị trường giao dịch quyền sở hữu trí tuệ minh bạch, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và khai thác hiệu quả hơn các tài sản trí tuệ trong môi trường kinh doanh số.

Cùng quan điểm, đại biểu Leo Thị Lịch (Đoàn đại biểu Bắc Ninh) đề nghị, dự án Luật cần được rà soát, đồng bộ với các luật liên quan, đặc biệt là Luật Khoa học Công nghệ và Luật Doanh nghiệp nhằm đảm bảo tính thống nhất và khả thi khi áp dụng trong thực tế.

Đại biểu Nguyễn Duy Thanh (Đoàn đại biểu Cà Mau) nêu rõ, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam chưa coi tài sản trí tuệ là tài sản kinh doanh thực sự, do thiếu vốn và thiếu hiểu biết về khai thác, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Ông Duy Thanh đề nghị bổ sung quy định riêng về sở hữu trí tuệ trong hoạt động đổi mới sáng tạo và phát triển doanh nghiệp, đồng thời thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng cho tài sản trí tuệ, cho phép doanh nghiệp dùng sáng chế, nhãn hiệu làm tài sản thế chấp vay vốn.

Bên cạnh đó, đại biểu đề xuất xây dựng Trung tâm thẩm định giá trị tài sản trí tuệ quốc gia nhằm hỗ trợ doanh nghiệp định giá, chuyển giao công nghệ minh bạch và đúng pháp luật.

Đại biểu Nguyễn Duy Thanh cũng cho rằng, cần đưa kiến thức về sở hữu trí tuệ vào chương trình giáo dục phổ thông và đại học, đặc biệt trong các ngành công nghệ và kinh tế, để nâng cao nhận thức cộng đồng.

Dẫn ví dụ nước mắm Phú Quốc từng bị đăng ký thương hiệu ở nước ngoài, ông Thanh cảnh báo, thiếu hiểu biết về sở hữu trí tuệ có thể khiến sản phẩm Việt mất thương hiệu trên thị trường quốc tế. Vì vậy, ông Thanh kiến nghị luật cần có chính sách hỗ trợ vốn và hướng dẫn đăng ký bảo hộ thương hiệu cho người dân và doanh nghiệp nhỏ.

Các đại biểu Quốc hội thảo luận, góp ý cho Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.

Thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ

Nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại trước tình trạng xâm phạm bản quyền tác giả trên các nền tảng số và AI đang diễn ra phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của văn nghệ sĩ và người sáng tạo.

Theo các đại biểu, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi cần bổ sung quy định cụ thể về tác phẩm do AI tạo sinh, tăng chế tài xử lý vi phạm và thiết lập cơ chế giám sát, gỡ bỏ nội dung vi phạm trên môi trường mạng. Đồng thời, cần đặt nguyên tắc bảo vệ con người sáng tạo, đảm bảo AI không được công nhận quyền như con người, nhằm duy trì giá trị nhân văn trong hoạt động sáng tạo nghệ thuật và tri thức.

Các đại biểu nhấn mạnh, trong bối cảnh TMĐT phát triển mạnh mẽ, việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian số đang ngày càng tinh vi, đòi hỏi hệ thống pháp luật và cơ chế giám sát hiện đại hơn để bảo vệ quyền của tác giả, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Đại biểu Đinh Ngọc Minh (Đoàn đại biểu Cà Mau) đề xuất, Nhà nước cần cho phép sử dụng quyền sở hữu trí tuệ làm tài sản bảo đảm vay vốn, đồng thời xây dựng hệ thống định giá, đăng ký và giao dịch tài sản trí tuệ thống nhất, minh bạch.

Theo ông, điều này sẽ giúp khơi thông dòng vốn cho hoạt động đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp thương mại hóa sản phẩm trí tuệ, đặc biệt là trong lĩnh vực TMĐT và công nghệ số, nơi mà tài sản trí tuệ trở thành giá trị cốt lõi cho cạnh tranh.

Cùng quan điểm, đại biểu Trần Thị Vân (Đoàn đại biểu Bắc Ninh) nhấn mạnh cần nâng cao năng lực bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt trong TMĐT và hoạt động xuất nhập khẩu.

Bà Vân đề nghị phải tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước, lực lượng công an kinh tế và hải quan để kịp thời phát hiện, xử lý hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ, nhất là hàng giả, hàng nhái lưu thông qua các sàn TMĐT hoặc nền tảng kỹ thuật số.

Các đại biểu Quốc hội cũng thống nhất rằng, việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ sáng tạo, thúc đẩy đổi mới và phát triển kinh tế tri thức. Quy định mới không chỉ giúp doanh nghiệp, nghệ sĩ, nhà sáng tạo yên tâm khai thác và thương mại hóa tài sản trí tuệ, mà còn là công cụ pháp lý quan trọng để ứng phó với các thách thức của công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong kỷ nguyên số.