AI có thế chỗ Gen Z?

Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ, Gen Z (thế hệ sinh năm 1997-2012) dự kiến chiếm khoảng 30% lực lượng lao động toàn cầu năm 2030. Tuy nhiên, lực lượng lao động đang thay đổi nhanh chóng trong thời đại AI.

Báo cáo của công ty Mỹ SignalFire cho thấy việc tuyển dụng vị trí sơ cấp (entry-level), cần ít hoặc không yêu cầu kinh nghiệm, trong các công ty công nghệ lớn giảm hơn 50% so với giai đoạn trước Covid-19. Mức giảm ở startup là hơn 30%. Trong khi đó, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp từ những chương trình khoa học máy tính hàng đầu làm việc tại các công ty công nghệ lớn giảm một nửa từ năm 2022.

Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York (NY Fed) hồi tháng 4 cho biết, tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành khoa học máy tính gần đây là 6,1%, trong khi tỷ lệ ở sinh viên tốt nghiệp nói chung là 5,8%.

“Vị trí sơ cấp thường gồm những nhiệm vụ thường nhật, được xác định rõ ràng, là loại công việc các hệ thống AI hiện tại phù hợp để tự động hóa”, giáo sư Daniela Rus, Giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học máy tính và Trí tuệ nhân tạo tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nói với Newsweek.

Keri Mesropov, nhà sáng lập Spring Talent Development, có cùng ý kiến: “AI đang nhanh chóng định hình lại các công việc sơ cấp, tự động hóa những nhiệm vụ lặp đi lặp lại, hợp lý hóa quy trình làm việc, thậm chí còn loại bỏ hoàn toàn một số vị trí”.

Theo khảo sát của trang việc làm ZipRecruiter năm 2025 với 3.000 người, gần 40% sinh viên sắp ra trường tin rằng quá trình thực tập sẽ giúp họ có một công việc, nhưng chỉ 9% sinh viên mới tốt nghiệp đạt được điều này. Sinh viên sắp ra trường cũng tin sẽ nhận mức lương 101.500 USD mỗi năm, còn sinh viên mới tốt nghiệp chỉ đạt trung bình 68.400 USD.

“Khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế khá lớn”, Sam DeMase, chuyên gia nghề nghiệp tại ZipRecruiter, nhận xét.

Khảo sát của ZipRecruiter cũng cho thấy hơn 50% số người tìm việc trong ngành công nghệ ở độ tuổi 25-34 và gần 44% ở độ tuổi 18-24 không nhận được lời mời làm việc nào tháng qua. Theo một khảo sát khác của Trường Kinh doanh Quốc tế Hult, 37% lãnh đạo nhân sự ưu tiên sử dụng AI hơn tuyển dụng người mới tốt nghiệp.

Nhiều lao động trẻ cho biết AI rất hữu ích nhưng cũng khiến họ thấy bấp bênh. “Nhiều thứ trước đây tôi mất một ngày để làm, nay chỉ mất một tiếng, nhưng không đồng nghĩa công việc của tôi giảm đi. Tôi phải làm nhiều việc hơn. Tôi không biết liệu có tới lúc AI làm mọi thứ mình đang làm và cuối cùng thay thế tôi hay không”, một kỹ sư phần mềm 26 tuổi tại Amazon chia sẻ với Business Insider.

Cơ hội tuyển dụng của Gen Z không biến mất hoàn toàn, nhưng họ cần thích nghi để sử dụng AI. New York Post chỉ ra, lực lượng lao động từng trải qua nhiều thay đổi do những bước nhảy vọt công nghệ xuyên suốt lịch sử, ví dụ cuộc cách mạng công nghiệp và kỷ nguyên dot-com.

Nhà phân tích Josh Bersin, CEO công ty The Josh Bersin, cho rằng công việc sơ cấp không bị xóa sổ, nhưng đang biến đổi. Hoạt động tuyển dụng vị trí sơ cấp hiện chậm lại chủ yếu do vấn đề kinh tế. Theo ông, nhiều công ty muốn tuyển sinh viên mới tốt nghiệp để phát triển đội ngũ nhân tài, cuộc cách mạng AI cũng tạo ra nhiều nghề nghiệp mới như xây dựng hệ thống, quản lý dữ liệu hay đào tạo nền tảng AI.

Giáo sư Melissa Valentine từ Viện Stanford về công nghệ AI lấy con người làm trung tâm (HAI), nhấn mạnh Gen Z có kiến thức và kỹ năng công nghệ tốt là lợi thế rất lớn. “Các công ty cần tìm ra cách tận dụng người trẻ rất giỏi công nghệ này”, bà cho biết.

Rus đồng tình: “Ưu điểm của Gen Z là am hiểu kỹ thuật số. Họ có điều kiện thuận lợi để làm việc cùng AI thay vì chống lại nó. Sự thoải mái với những biến đổi công nghệ nhanh chóng khiến Gen Z trở thành ‘ứng viên’ lý tưởng giúp định hình cách con người sử dụng công cụ này một cách toàn diện, sáng tạo và có đạo đức”.

Thu Thảo tổng hợp