James Wilsterman, một giám đốc công nghệ 38 tuổi tại San Francisco, vốn cực kỳ ghét mua sắm. Nhưng mùa hè vừa qua, anh đã tìm được bộ vest và áo sơ mi linen ưng ý cho một đám cưới tại Pháp mà không tốn một giọt mồ hôi. Bí quyết của anh: Nhờ ChatGPT. Thay vì lang thang qua hàng chục trang web, anh nhận được một danh sách ảnh và đường link trực tiếp để chốt đơn.
“Điều thay đổi với tôi là mọi thứ bớt áp lực hơn”, Wilsterman chia sẻ. Anh thậm chí còn dự định dùng AI để hoàn tất danh sách quà tặng cuối năm với một tâm thế khá hài hước: “Nếu gia đình không thích quà, tôi sẽ đổ lỗi cho ChatGPT”.
Câu chuyện của Wilsterman không phải là cá biệt. Nó là tín hiệu cho thấy một xu hướng tiêu dùng mới đang định hình lại mùa mua sắm cuối năm 2025: Thời đại của AI trong thương mại điện tử.
Cuộc đổ bộ của đội quân trợ lý ảo
Black Friday hay mùa mua sắm Giáng sinh giờ đây không còn đơn thuần là cảnh chen lấn tại các siêu thị điện máy để giành chiếc TV cuối cùng, hay việc dán mắt vào màn hình săn flash sale. Cuộc chơi đã chuyển sang tay các thuật toán.
Từ Target, Walmart cho đến các thương hiệu thời trang như Ralph Lauren, hàng loạt “stylist” và trợ lý mua sắm ảo dưới dạng chatbot đã được tung ra. Người dùng không cần tự lọc hàng ngàn kết quả cho từ khóa “đồ ngủ đồng phục gia đình”, họ chỉ cần ra lệnh và chatbot sẽ trả về các lựa chọn tối ưu nhất. Thậm chí, chúng còn có khả năng tóm tắt hàng trăm đánh giá của khách hàng về một chiếc nồi chiên không dầu để người mua đỡ mất thời gian đọc.
Lori Schafer, Giám đốc điều hành Digital Wave Technology, nhận định: “Điều này về cơ bản thay đổi cách con người mua sắm, từ việc con người phải tự tìm kiếm sản phẩm sang việc AI mang sản phẩm phù hợp nhất, giá tốt nhất, đến thẳng tay họ”.
Cuộc chiến săn deal giờ diễn ra trong yên lặng, với AI đứng sau mọi quyết định tiêu tiền của chúng ta (Ảnh: LinkedIn).
Không đứng ngoài cuộc, các gã khổng lồ công nghệ đang biến các mô hình ngôn ngữ lớn thành cỗ máy bán hàng. Tháng 9 vừa qua, OpenAI đã ra mắt tính năng thanh toán tức thời, cho phép mua hàng từ Etsy hay các thương hiệu Shopify như Skims, Spanx ngay trong khung chat.
Google triển khai trợ lý ảo có thể gọi điện kiểm tra hàng tồn kho tại cửa hàng địa phương, trong khi Amazon tung ra Rufus – AI theo dõi biến động giá và tự động mua khi mức giá chạm “điểm rơi” ngân sách của người dùng.
Động lực đằng sau sự bùng nổ này không chỉ là công nghệ, mà là tâm lý. Luca Cian, giáo sư marketing tại Đại học Virginia, cho rằng AI đang giúp người dùng thoát khỏi sự “mệt mỏi khi phải lựa chọn giữa vô số tùy chọn”.
“Chúng ta đang điều chỉnh lại cách nhìn về lựa chọn – học cách khi nào nên giao quyền quyết định cho máy và khi nào cần tự cầm lái”, ông Cian phân tích.
Số liệu từ khảo sát của Harris Poll thực hiện cho Mastercard cho thấy 42% người mua sắm đã sử dụng công cụ AI cho mùa lễ này. Đáng chú ý, hơn một nửa số người thuộc Gen Z và Millennials đặt niềm tin vào AI để tìm kiếm những món quà độc đáo. Theo Bain & Company, khoảng 30-45% người tiêu dùng Mỹ đã dùng AI để nghiên cứu sản phẩm trước khi xuống tiền.
Sự chuyển dịch này biến việc mua sắm từ một hành trình “săn tìm” chủ động trở thành một trải nghiệm được cá nhân hóa thụ động nhưng hiệu quả cao.
Cuộc chiến ngầm: Website chỉ dành cho… máy đọc
Khi hành vi người dùng thay đổi, các nhà bán lẻ buộc phải thay đổi luật chơi. Nếu trước đây, cuộc chiến là SEO (tối ưu hóa công cụ tìm kiếm) để lọt vào mắt xanh của Google, thì nay là cuộc đua để được các mô hình AI “nhắc tên”.
Brian Stempeck, CEO của Evertune.ai, tiết lộ một thực tế thú vị: Các thương hiệu đang xây dựng những website mà con người không bao giờ nhìn thấy, được thiết kế riêng để các trình quét dữ liệu của AI đọc hiểu.
“Chúng tôi thấy các thương hiệu vốn chỉ đăng 3-4 bài blog mỗi tháng, giờ đang cố gắng đăng tới 100 hoặc 200 bài”, Stempeck cho biết. Mục đích là để cung cấp đủ dữ liệu cho ChatGPT hay Gemini, giúp sản phẩm của họ được các chatbot này gợi ý khi người dùng đặt câu hỏi. Các công ty thời trang, giày dép sẵn sàng chi hàng nghìn USD mỗi tháng cho việc tối ưu hóa này.
Dù lưu lượng truy cập từ AI hiện tại còn khiêm tốn (chiếm chưa tới 1% tổng lưu lượng của Amazon hay Walmart trong tháng 10, theo Sensor Tower), nhưng “chất lượng” của dòng khách này lại cực cao. CEO Amazon Andy Jassy khẳng định những người dùng trợ lý AI Rufus có khả năng mua hàng cao hơn tới 60%. eBay cũng ghi nhận người dùng đến từ các AI có ý định mua hàng rất rõ rệt.
Các thương hiệu như Brooklinen thậm chí còn thuê influencer nói về sản phẩm trên TikTok, Youtube chỉ để AI thu thập thông tin từ các bản ghi âm và bài viết đó, hay gửi sản phẩm đi tranh giải để tăng độ phủ trên dữ liệu huấn luyện của AI.
Các công cụ và tính năng mới từ các nhà bán lẻ và công ty công nghệ ứng dụng AI giúp người dùng tìm quà tặng và đưa ra quyết định cho danh sách mua sắm (Minh họa: NYT).
Tuy nhiên, bức tranh không hoàn toàn màu hồng. Công nghệ vẫn đang ở giai đoạn mà Michelle Fradin, trưởng bộ phận sản phẩm thương mại của ChatGPT, gọi là “sơ khai”.
Olivia Meyer, một nhân viên ngành thời trang tại New York, đã thất vọng khi ChatGPT cứ gợi ý lặp đi lặp lại các thương hiệu giống nhau khi cô tìm mua bốt mùa đông. “Cuối cùng tôi lại quay về với Google hoặc TikTok”, cô nói.
Tyler Murray từ công ty marketing VML cũng cảnh báo rằng mong đợi của người dùng đang đi trước thực tế, khi một trải nghiệm mua sắm tự động hoàn hảo vẫn chưa thực sự hiện hữu.
Mùa lễ hội năm nay đánh dấu bước ngoặt khi AI không còn là khái niệm viễn tưởng mà đã len lỏi vào từng quyết định chi tiêu. Dù vẫn còn những hạn chế về độ chính xác hay sự đa dạng trong gợi ý, nhưng xu hướng này là không thể đảo ngược.
Đối với người tiêu dùng, lời khuyên từ các chuyên gia vẫn là sự tỉnh táo: Hãy tận dụng tốc độ và khả năng tổng hợp của AI, nhưng hãy kiên nhẫn kiểm chứng giá cả và đừng quên “cầm lái” ở bước quyết định cuối cùng. Bởi suy cho cùng, dù AI có thông minh đến đâu, người chịu trách nhiệm cho ví tiền vẫn là chính bạn.
https%3A%2F%2Fdantri.com.vn%2Fkinh-doanh%2Fai-dang-dinh-hinh-lai-mua-mua-sam-2025-tu-tim-do-giam-gia-den-san-qua-tang-20251128103228930.htm
