Chìa khóa giúp con người làm chủ AI

Theo một thống kê từ Microsoft thực hiện tại 31 quốc gia, trong đó có 14 nước thuộc Châu Á – Thái Bình Dương, thì 88% lao động tri thức tại Việt Nam đã sử dụng AI trong công việc – cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu là 75%. Con số này cho thấy xu hướng tiếp cận và áp dụng công nghệ AI tại Việt Nam đang bắt kịp, thậm chí vượt qua nhiều quốc gia trên thế giới.

Không chỉ là công cụ xử lý dữ liệu lớn một cách nhanh chóng, AI còn hỗ trợ ra quyết định, phân tích xu hướng, tiết kiệm thời gian. Đồng thời đưa ra những gợi ý sáng tạo và thông minh, giúp người sử dụng đưa ra các giải pháp hiệu quả hơn trong công việc hằng ngày. Nếu được khai thác đúng cách, AI không chỉ là một công nghệ hiện đại mà còn là “trợ thủ đắc lực” giúp con người nâng cao hiệu suất làm việc và tư duy sáng tạo.

Việc công nhận AI như một công cụ hỗ trợ đắc lực cho thấy tác động tích cực của công nghệ trong công việc hiện đại. Khi con người biết cách tận dụng AI một cách đúng đắn và hợp lý, trí tuệ nhân tạo sẽ không thay thế mà trở thành bạn đồng hành – cùng phát triển.

Dù AI mang lại nhiều tiện ích trong công việc và cuộc sống, con người cũng  không nên quá phụ thuộc vào công nghệ này. Khi để AI thay thế quá nhiều vai trò, người dùng dễ rơi vào trạng thái thụ động, giảm khả năng tư duy độc lập và sáng tạo. Điều này vốn là thế mạnh đặc trưng của con người. Người dùng cần nhận thức rõ rằng AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không phải mục đích lạm dụng hay trung tâm của quá trình làm việc.

AI hoạt động dựa trên việc tiếp nhận dữ liệu có sẵn, tổng hợp và xử lý một lượng lớn dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau. Tuy nhiên, không phải tất cả dữ liệu mà AI “nạp vào” đều chính xác. Vì thế, khi AI đưa ra kết quả, người dùng không nên tin tưởng tuyệt đối mà cần kiểm chứng, đánh giá và đối chiếu dựa trên kinh nghiệm hiểu biết cá nhân. Con người sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, nhưng không thay thế hoàn toàn tư duy và phán đoán cá nhân. Chính tư duy phản biện và khả năng kiểm định là “bộ lọc thông tin” đảm bảo cho việc sử dụng AI một cách thông minh, hiệu quả và có trách nhiệm.

Mặc dù trí tuệ nhân tạo (AI) chứng minh năng lực vượt trội trong việc xử lý khối dữ liệu khổng lồ. Nhưng không sở hữu cảm xúc, trực giác hay các giá trị đạo đức như con người. Trong khi đó, sáng tạo không đến từ thống kê, mà từ tư duy, trải nghiệm và cảm xúc – những yếu tố mà chỉ con người mới có. Cảm xúc giúp con người thấu hiểu, chia sẻ và đưa ra những quyết định mang tính nhân văn. AI không thể tự nhận thức được, cũng không thể chịu trách nhiệm đạo đức cho các hành vi hoặc quyết định mà nó tạo ra. Dù sử dụng AI để tăng hiệu quả công việc, con người phải là chủ thể tư duy. Người đưa ra quyết định cuối cùng, định hướng nội dung, giá trị và kết luận theo bản sắc riêng.

Thay vì chỉ “tiêu thụ” thông tin do AI tạo ra, mỗi cá nhân cần có khả năng đánh giá, phản biện và phát triển các nội dung theo cách riêng của mình. Việc sử dụng AI không chỉ dừng ở việc tiếp nhận thông tin thụ động, mà cần tư duy phản biện để đánh giá và đối chiếu với kiến thức, trải nghiệm cá nhân. Từ đó, ta không chỉ sử dụng nội dung một cách thông minh, mà còn phát triển, sáng tạo theo bản sắc riêng của mình. Chính điều này mới tạo nên sự khác biệt giữa con người với máy móc. Con người có khả năng tư duy độc lập, biến thông tin thành tri thức và giá trị.

AI đang ngày càng phát triển và dần thay thế nhiều công việc của con người, việc nâng cao năng lực cá nhân không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là chiến lược sống còn.Một trong những giải pháp quan trọng, cần phát triển nhiều về kỹ năng cứng trong tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng mềm trong giao tiếp xã hội. Đây là yếu tố mà máy móc chưa thể thay thế được con người. Bên cạnh đó, mỗi cá nhân cần rèn luyện khả năng phân tích và đánh giá thông tin một cách chính xác và logic nhất.

Tư duy sáng tạo và khả năng phát triển ý tưởng mới, chính là lợi thế vượt trội của con người. Chính vì vậy, cần tạo điều kiện để tư duy sáng tạo được nuôi dưỡng và phát triển không ngừng. Đồng thời, việc liên tục học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn giúp mỗi người luôn bắt kịp sự thay đổi của công nghệ và thị trường lao động.

Một giải pháp không kém phần quan trọng là tăng cường kỹ năng giao tiếp và lựa chọn những công việc đòi hỏi sự tương tác giữa con người với con người – điều mà AI khó có thể thay thế hoàn toàn. Cuối cùng, mỗi người cần luôn làm mới tư duy, giữ được sự độc lập trong suy nghĩ và chủ động thích nghi với hoàn cảnh. Đó không chỉ là cách để tồn tại trong thời đại AI, mà còn là con đường để con người khẳng định giá trị riêng và tạo ra dấu ấn không thể thay thế.

 Mai Dung