Chủ động tạo quỹ đất để có nguồn lực cho đầu tư phát triển

QTO – Những năm qua, đất đai là nguồn lực quan trọng hàng đầu giúp các địa phương trong cả nước có thêm nguồn vốn đầu tư phát triển. Tại Quảng Trị, nguồn thu từ tiền sử dụng đất, nhất là thu từ đấu giá quyền sử dụng đất luôn đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu thu ngân sách địa phương. Không chỉ tạo ra nguồn thu cho ngân sách, các dự án tạo quỹ đất đã góp phần làm thay đổi diện mạo hạ tầng, tạo động lực thúc đẩy kinh tế-xã hội phát triển bền vững.

Lũy kế 8 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh thu gần 3.800 tỉ đồng tiền sử dụng đất, đạt 103% kế hoạch HĐND tỉnh giao cả năm, tăng 150% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là con số rất đáng chú ý, bởi khác với nhiều nguồn thu khác phải trích nộp về ngân sách trung ương, nguồn thu từ đất ngân sách địa phương hưởng 100% và chỉ được dùng cho đầu tư phát triển. Nhờ đó, đời sống Nhân dân được cải thiện rõ rệt, với cơ sở hạ tầng đồng bộ hơn, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao theo chỉ đạo của Chính phủ.

Có ý kiến cho rằng, nguồn thu từ đất thiếu tính bền vững. Điều này đúng ở tầm dài hạn, nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi nhiều xã, phường, đặc khu vừa sáp nhập, hạ tầng kinh tế-xã hội, đặc biệt là trung tâm hành chính đang phân tán, chưa có điều kiện hội tụ nên phải có lộ trình xây dựng mới từ đầu, cơ sở sản xuất, kinh doanh chưa phát triển mạnh thì thu từ đất chính là giải pháp then chốt cho ngân sách cấp xã.

Từ đó mới có điều kiện dẫn dắt để tạo dư địa phát triển kinh tế-xã hội trong tương lai.Thực tiễn đã chứng minh, nếu cấp chính quyền cơ sở có chiến lược đúng đắn, huy động tốt nguồn lực từ đất sẽ là con đường ngắn nhất mở đường cho các nguồn thu bền vững hơn sau này.

Khai thác tốt tiềm năng từ quỹ đất để có thêm nguồn lực cho đầu tư phát triển – Ảnh: A.Tuấn

Theo quy định phân chia nguồn thu tiền sử dụng đất hiện nay, 13 xã khó khăn thuộc tỉnh Quảng Bình (cũ) được giữ lại đến 80%, hầu hết xã còn lại được hưởng 40% sau khi trừ chi phí đầu tư hạ tầng, giải phóng mặt bằng. Điều này cho thấy ngân sách cấp tỉnh đã dành sự ưu tiên rất lớn cho cơ sở. Riêng các xã ở khu vực tỉnh Quảng Trị (cũ) đang tạm thời thực hiện cơ chế nguồn thu để lại 100% cho ngân sách tỉnh để điều phối chung.

Tuy nhiên, từ năm 2026 trở đi HĐND tỉnh sẽ ban hành chính sách phân chia nguồn thu tiền sử dụng thống nhất để áp dụng trên toàn tỉnh theo hướng động viên các xã thúc đẩy gia tăng nguồn thu từ đất. Điều đó đồng nghĩa với việc xã nào chủ động có dự án tạo quỹ đất và đấu giá thành công, tạo được nhiều nguồn thu thì có nguồn lực dồi dào để đầu tư hạ tầng, phát triển kinh tế-xã hội. Ngược lại, xã nào thụ động, trông chờ không có giải pháp thì gần như không có nguồn thu và sẽ gặp khó khăn trong điều hành và phát triển.

Tiêu biểu như tại xã Hoàn Lão (trước đây thuộc huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình cũ) trong 10 năm qua đã triển khai đầu tư 9 dự án tạo quỹ đất với tổng mức đầu tư 285,5 tỉ đồng. Kết quả thực sự ấn tượng khi 6 dự án đã hoàn thành đấu giá, thu về hơn 305 tỉ đồng tiền sử dụng đất; quỹ đất còn lại tại các dự án cũ và mới dự kiến đưa ra đấu giá những tháng cuối năm 2025, đầu 2026 có thể thu về cho ngân sách thêm 500 tỉ đồng.

Sau khi trừ chi phí đầu tư hạ tầng, giá trị thu ròng (tiền lời) cho ngân sách gần 520 tỉ đồng, xã được hưởng 40%, tức khoảng 208 tỉ đồng, con số “trong mơ” đối với ngân sách của một xã. Với nguồn lực này, địa phương đã chủ động đầu tư nhiều công trình, dự án quan trọng, nhờ đó, cơ sở hạ tầng của xã Hoàn Lão hiện nay cơ bản đã hoàn thiện.

Có thể thấy, thông qua thực hiện các dự án tạo quỹ đất đã mang lại cho xã Hoàn Lão một diện mạo mới với hạ tầng đồng bộ, cảnh quan hiện đại, kinh tế sôi động, đời sống Nhân dân được nâng cao. Nhân dân địa phương có điều kiện tốt hơn để sản xuất, kinh doanh, con em được học tập trong môi trường hiện đại, góp phần xây dựng cộng đồng văn minh, thịnh vượng.

Không chỉ ở Hoàn Lão mà nhiều xã khác ở trong tỉnh cũng đã đạt kết quả tương tự, chứng tỏ mô hình này có giá trị nhân rộng cao.

Với mức vốn điều lệ hiện nay hơn 1.600 tỉ đồng, Quỹ phát triển đất tỉnh đã và đang là điểm tựa tài chính vững chắc cho các địa phương triển khai các dự án phát triển quỹ đất có hiệu quả. Quỹ có chức năng ứng vốn để các địa phương triển khai bồi thường, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng, tạo lập quỹ đất sạch để đấu giá thu tiền sử dụng đất và hoàn thiện hạ tầng cơ sở.

Địa phương có ý tưởng, có quyết tâm, quỹ sẵn sàng đồng hành để biến ý tưởng thành hiện thực. Những năm qua, nhiều xã, phường đã phối hợp rất tốt với quỹ triển khai thành công các dự án, tạo nguồn thu hàng trăm tỉ đồng.

Tuy nhiên, hiện nay, việc triển khai các dự án tạo quỹ đất đang còn một số vướng mắc. Cụ thể, chính quyền cấp xã chưa có đơn vị sự nghiệp đủ tư cách pháp nhân đứng ra làm đại diện chủ đầu tư để tổ chức quản lý, triển khai dự án. Các ban quản lý dự án đầu tư xây dựng, trung tâm phát triển quỹ đất cấp huyện trước đây đang tạm thời chuyển giao trực thuộc xã trung tâm nên việc phối hợp còn bất cập. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp xã đang rà soát, điều chỉnh và tích hợp; quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư; lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư các dự án tạo quỹ đất cũng chưa được quy định cụ thể theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc vừa nêu, UBND tỉnh cần sớm có hướng dẫn thống nhất thực hiện; đồng thời sớm ban hành quy định việc thành lập các ban quản lý dự án, các trung tâm phát triển quỹ đất phù hợp với đặc điểm tình hình của mỗi địa phương. Đi đôi với đó là tăng cường kiểm tra, giám sát trong hoạt động đầu tư các dự án tạo quỹ đất để bảo đảm minh bạch, chống tham nhũng, lãng phí.

Điều cần nhấn mạnh ở đây là các dự án tạo quỹ đất của địa phương mang dáng dấp của một dự án kinh doanh bất động sản, có yếu tố lời lãi và tính thị trường rất cao. Vì vậy, chính quyền cấp xã khi triển khai các dự án cần tính toán căn cơ về quy mô dự án, vị trí phù hợp với nhu cầu đất ở, đất kinh doanh thương mại dịch vụ của người dân, doanh nghiệp để dự án có hiệu quả, khả năng hoàn vốn cao. Tránh hiện tượng đầu tư dàn trải, dự án lớn vượt quá nhu cầu khả năng tiêu thụ của thị trường sẽ gây lãng phí nguồn lực nhà nước.

 Phạm Ngọc Tình