Cơ hội lớn và hành trình đầy thử thách

Công cụ thay đổi “cuộc chơi” khởi nghiệp

Trước hết, phải khẳng định AI đang tạo ra một vùng “lãnh địa mới” cho sáng tạo và khởi nghiệp – nơi mà người trẻ có thể tận dụng công nghệ để rút ngắn khoảng cách với những doanh nghiệp lớn, để thử nghiệm các mô hình mới với chi phí tương đối khiêm tốn, và để đưa ra các sản phẩm/dịch vụ có khả năng nhân rộng nhanh nếu hiệu quả. Cơ hội ấy nằm ở ba khía cạnh chính: công nghệ, nhu cầu thị trường, và chính sách hỗ trợ.

Về công nghệ, AI tạo sinh (Generative AI), xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing, NLP), học máy (Machine Learning) và thị giác máy tính đang là những xu hướng dẫn đầu. Với Gen Z – thế hệ có sẵn nền tảng tiếp xúc công nghệ từ nhỏ, việc tiếp cận học hỏi, thử nghiệm AI trở nên dễ dàng hơn: Từ học trực tuyến, tham gia các khoá học chuyên đề cho đến sử dụng nền tảng mã nguồn mở, công cụ AI có sẵn.

Đặng Quang Huy, đồng sáng lập TunieAI

Thị trường nhu cầu cho các ứng dụng AI rất lớn: Người dùng mong muốn tìm kiếm thông tin nhanh, cá nhân hóa, trợ lý ảo, công cụ học tập hỗ trợ, và sản phẩm truyền thông – nội dung có sáng tạo cao. Khi thế hệ Gen Z vừa là người tiêu dùng, vừa là người sáng tạo, họ có thể tận dụng được hiểu biết về xu hướng nhu cầu trong nước để thiết kế sản phẩm phù hợp.

Gen Z đang sở hữu lợi thế công nghệ, khả năng học nhanh và đam mê đổi mới. Nhưng để biến ý tưởng thành thành tựu, họ phải vượt qua rào cản vốn, nhân lực, pháp lý cũng như áp lực cạnh tranh toàn cầu.

Trong nửa đầu năm 2025 có hai startup AI tại Việt Nam được rót vốn trên 1 triệu USD – một bằng chứng cho thấy dòng vốn đang dịch chuyển mạnh về lĩnh vực này. Trước đó, vốn đầu tư cho startup AI Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng vượt 109,5% nếu so với cùng kỳ năm trước. Nền tảng AI Hay là một ví dụ tiêu biểu khi vừa hoàn tất vòng gọi vốn Series A trị giá 10 triệu USD, nâng tổng vốn huy động lên hơn 18 triệu USD, nhằm mở rộng nền tảng web, phát triển các tính năng giáo dục – giải trí và trợ lý AI cá nhân hóa.

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có hơn 3.800 start-up sáng tạo, xếp thứ ba trong khu vực Đông Nam Á sau Singapore và Indonesia. Dự báo trong năm 2025, con số này có thể vượt ngưỡng 5.000 start-up khi các chuyên gia đánh giá tiềm năng công nghệ trong nước ngày càng rõ nét, đặc biệt khi dân số trẻ chiếm đến 70% dưới 35 tuổi. Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam cũng tiếp tục thăng hạng. Trong báo cáo StartupBlink 2025, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 55 thế giới.

Những số liệu này phản ánh không chỉ sự quan tâm của nhà đầu tư mà còn là minh chứng rằng AI đang trở thành “đích đến” mới cho giới trẻ khởi nghiệp. Nhưng đằng sau những con số lấp lánh ấy là muôn vàn thử thách cần vượt qua để giữ được chất lượng, niềm tin và sự bền vững.

COO AI Hay Nguyễn Hoàng Hiệp

TunieAI là một ví dụ. Dự án được sáng lập bởi Đặng Quang Huy (sinh năm 1998). Xuất phát từ trải nghiệm cá nhân từng khó khăn trong việc tìm lộ trình học phù hợp, anh nung nấu ước mơ xây dựng một nền tảng thông minh giúp mỗi học sinh được thấu hiểu năng lực của mình.

Huy và nhóm phát triển hệ thống AI phân tích điểm mạnh điểm yếu, từ đó đề xuất lộ trình học cá nhân hóa, đánh giá tiến bộ định kỳ. Trong vòng một năm qua, TunieAI thu hút hơn 50.000 lượt người dùng và chuẩn bị bước vào vòng gọi vốn cũng như bắt đầu hợp tác thử nghiệm với các trường học ở Hà Nội.

Hay như AI Hay, chính thức được ra mắt năm 2024, chỉ trong thời gian ngắn đã thu hút được khoảng 15 triệu lượt tải xuống, xử lý hơn 100 triệu câu hỏi mỗi tháng. Điều này cho thấy niềm tin từ nhà đầu tư trong và ngoài nước vào tiềm năng của sản phẩm AI do người Việt phát triển và cũng minh chứng rằng Gen Z hoàn toàn có thể xây dựng start-up công nghệ có quy mô, có ảnh hưởng trong môi trường đầy cạnh tranh.

Cơ hội trong thách thức

AI mang lại lợi thế khác biệt mà thế hệ Gen Z có thể tận dụng để đột phá. Nhưng chính những lợi thế ấy cũng đi kèm rủi ro, và không phải ai cũng có thể vượt qua.

Đầu tiên, AI yêu cầu kỹ sư dữ liệu, chuyên gia học máy, kiến thức về đạo đức và bảo mật dữ liệu. Việt Nam tuy đã có nhiều sinh viên tốt nghiệp ngành CNTT, nhưng số người có kinh nghiệm triển khai AI thực tế còn hạn chế. Start-up trẻ dễ gặp tình cảnh “ý tưởng tốt nhưng đội ngũ không triển khai nổi”. Nếu thiếu người hướng dẫn, thiếu thử nghiệm thực tế, sản phẩm rất có thể dừng lại ở bản mẫu.

Thêm vào đó là những thách thức về quản trị, pháp lý và đạo đức. Gen Z thường có công nghệ trong tay nhưng thiếu kinh nghiệm quản trị doanh nghiệp – từ quản lý dòng tiền, marketing, mở rộng quy mô đến xây dựng hệ thống vận hành. Họ cũng dễ bỏ qua quy định sử dụng dữ liệu, quyền riêng tư hoặc phát triển thuật toán nếu không được đào tạo kỹ. Trong một số trường hợp, AI có thể vô tình tạo ra thiên vị (ví dụ trong tuyển dụng, cho vay) hoặc sai sót trong dữ liệu đầu vào, làm tổn hại uy tín startup.

AI Hay là một ví dụ tiêu biểu về start-up Trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam

Cuối cùng, cạnh tranh toàn cầu là áp lực không nhỏ. AI là lĩnh vực không có biên giới – sản phẩm AI tại Việt Nam có thể bị so sánh với sản phẩm từ Mỹ, Trung Quốc hay Châu Âu. Nhiều start-up ngoại có sẵn hạ tầng, dữ liệu và đội ngũ lớn. Vì vậy, để tạo chỗ đứng, Gen Z phải tìm ra bản sắc riêng: Hiểu sâu người dùng Việt, phát triển ngôn ngữ/giá trị bản địa, và ưu tiên trải nghiệm người dùng nhẹ, linh hoạt.

Mặc dù vậy, nếu Gen Z đủ kiên trì, dám thất bại và chịu học mỗi ngày, họ có thể chuyển thử thách thành đòn bẩy. Quang Huy (TunieAI) từng nhiều lần suýt phải dừng vì không đủ vốn máy chủ; nhưng nhờ tối ưu chi phí, tiếp cận cộng đồng giáo dục và quay vòng vốn nhỏ, anh đã giữ được dự án.

Quang Huy cho rằng, để giúp những Gen Z như anh vượt qua giai đoạn khó khăn, một hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ là không thể thiếu: Chính sách minh bạch, cơ chế ưu đãi thuế, không gian sandbox thử nghiệm, quỹ đầu tư mạo hiểm chuyên AI, mạng lưới cố vấn và hợp tác giữa doanh nghiệp lớn với start-up trẻ. Các trường đại học cũng phải tích hợp đào tạo AI thực hành để sinh viên ra trường không chỉ biết mã mà biết triển khai dự án thực tế.

Đánh giá về môi trường phát triển AI tại Việt Nam, COO AI Hay Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng đất nước đang có một nền tảng chính sách tích cực. Các định hướng như Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030 hay Nghị quyết 57 là tín hiệu tốt, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đến phát triển công nghệ. Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Nếu tháo gỡ được điểm nghẽn này, sẽ có nhiều startup AI mạnh dạn bước ra quốc tế hơn.

“Về nhân lực, Việt Nam có nhiều lợi thế. Kỹ sư Việt rất giỏi, thậm chí thuộc hàng mạnh nhất khu vực, nhưng vấn đề là chưa đủ “dày”, chưa có đủ số lượng để bắt kịp tốc độ phát triển của thị trường AI toàn cầu.

: Khi nhận được hỗ trợ đúng lúc và đủ mạnh, Gen Z không chỉ là thế hệ người sử dụng AI, mà sẽ là người kiến tạo – những “người bản địa” trong kỷ nguyên AI

Do đó, tôi mong muốn AI sẽ được phổ cập từ sớm trong giáo dục. Khi người trẻ hiểu AI là gì, họ sẽ biết cách dùng nó để học, để viết code, và dần trở thành kỹ sư AI tương lai. Việt Nam cũng cần xây dựng một văn hóa làm phần mềm, làm kỹ thuật, tương tự cách Hàn Quốc hay Nhật Bản đã làm. Việt Nam “bắt trend” rất nhanh, nếu thêm sự hỗ trợ từ chính sách và cộng đồng, sẽ có thể đi rất xa. Điều quan trọng là phải học đến tầng công nghệ lõi, chứ không chỉ dừng ở việc ứng dụng”, anh Nguyễn Hoàng Hiệp chia sẻ.

Khởi nghiệp trong kỷ nguyên AI là con đường đầy rủi ro, nhưng cũng chưa bao giờ có nhiều động lực như hiện nay. Gen Z Việt Nam đang có lợi thế đặc biệt: công nghệ không xa lạ, tư duy sáng tạo và khát vọng gắn kết giá trị xã hội với đổi mới. Khi nhận được hỗ trợ đúng lúc và đủ mạnh, Gen Z không chỉ là thế hệ người sử dụng AI, mà sẽ là người kiến tạo – những “người bản địa” trong kỷ nguyên AI.

Và khi điều đó xảy ra, Việt Nam không chỉ là nơi tiếp nhận công nghệ, mà sẽ là nơi sinh ra những đổi mới mang tầm quốc tế, dẫn đầu trong đổi mới sáng tạo AI vì con người.