Trong vài tháng gần đây, những dấu hiệu cho thấy cuộc cách mạng AI đến sớm hơn dự báo đang trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Đặc biệt, nhóm lao động trí óc – vốn được coi là khó thay thế đang rơi vào vùng nguy hiểm khi các công cụ AI ngày càng đảm đương được nhiều nhiệm vụ phức tạp.
Mike Krieger, đồng sáng lập Instagram và hiện là Giám đốc sản phẩm của công ty AI Anthropic thẳng thắn chia sẻ trong podcast Hard Fork của New York Times ngày 31/5: “Tác động của AI đang lan rộng tới các vị trí đầu vào, đặc biệt với người mới. Chúng tôi vẫn còn do dự khi tuyển dụng lao động mới vào nghề”.
Anthropic – “cha đẻ” của chatbot Claude hiện tập trung tuyển kỹ sư giàu kinh nghiệm, có khả năng làm việc song hành với AI. Ngay cả trong chính các công ty công nghệ tạo ra AI, thị trường việc làm cũng đang bị chính công nghệ này xáo trộn.
Krieger dự đoán trong vòng ba năm tới, các vị trí kỹ sư phần mềm sẽ biến đổi mạnh, khi AI đang thực hiện ngày càng nhiều công đoạn lập trình. “Con người sẽ tập trung vào chiến lược, sáng tạo và phân tích ở quy mô lớn, còn AI sẽ xử lý khâu kỹ thuật”, ông nói.
Tác động này không chỉ là nhận định lý thuyết. Dario Amodei, CEO Anthropic thậm chí còn gọi đây là cuộc “tắm máu thị trường việc làm” trong vòng 1-5 năm tới. Theo ông, dù AI mang lại lợi ích kinh tế, xóa sổ ung thư, tăng trưởng GDP, nhưng có thể khiến 20% dân số mất việc. Tỷ lệ này cao gấp 5 lần so với tỷ lệ thất nghiệp hiện tại Mỹ (4,2%).
Các lãnh đạo khác trong ngành cũng có chung quan điểm. David Hsu, CEO Retool cảnh báo “mốc thời gian khó chịu” mà các CEO buộc phải thay con người bằng AI. Google cho biết 30% code mới đã do AI viết. Duolingo tuyên bố loại bỏ nhân viên hợp đồng để thay bằng AI. Shopify yêu cầu quản lý chứng minh AI không thể làm được công việc của họ trước khi xin tăng biên chế.
Báo cáo “Tương lai Việc làm 2025” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới càng củng cố bức tranh này. Trong số hơn 11.000 CEO được khảo sát, 49% cho biết đang chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng tận dụng AI và 41% lên kế hoạch cắt giảm nhân sự do AI đủ khả năng thay thế.
Minh họa robot AI có thể thay công việc con người. (Ảnh: Meta AI).
Tuy nhiên, không phải tất cả chuyên gia đều đồng tình với kịch bản bi quan. CEO IBM Arvind Krishna cho rằng AI và tự động hóa giúp công ty tái đầu tư vào lĩnh vực mới, qua đó tạo thêm việc làm. Nghiên cứu của Đại học Yale, MIT và Northwestern cũng chỉ ra AI chưa gây ra sụt giảm lớn việc làm, nhấn mạnh yếu tố “bù trừ”: AI làm tốt một phần, con người tập trung vào khâu sáng tạo hơn.
Dù vậy, không thể phủ nhận AI đang tác động rõ rệt đến nhu cầu tuyển dụng. Dữ liệu từ Revelio Labs cho thấy: Tỷ lệ các nhiệm vụ có thể được AI đảm nhận trong mô tả công việc đã giảm 19% trong ba năm qua. Điều này không có nghĩa AI làm thay toàn bộ công việc, mà là các công ty đang dần dừng tuyển người cho những vai trò mà AI có thể làm được.
Zanele Munyikwa, nhà kinh tế của Revelio Labs chia các công việc thành ba nhóm theo mức độ “tiếp xúc” với AI. Kết quả cho thấy, từ khi ChatGPT xuất hiện năm 2022, số lượng việc làm giảm mạnh nhất ở nhóm có mức tiếp xúc cao – tức các công việc AI dễ thay thế như quản trị cơ sở dữ liệu, IT, kỹ sư dữ liệu… giảm tới 31%. Trong khi đó, các vị trí cần tương tác người – như quản lý nhà hàng hay thợ máy chỉ giảm 25%.
Ngành freelance sáng tạo cũng chịu tác động lớn. Một nghiên cứu tại Đại học Washington và New York cho thấy, sau khi ChatGPT ra mắt, các freelancer trong lĩnh vực viết lách trên Upwork giảm 2% số công việc và thu nhập giảm 5,2%.
Bài học đắt giá cũng bắt đầu lộ diện. Klarna – startup fintech từng tuyên bố AI giúp họ “đóng băng tuyển dụng”, gần đây đã phải tuyển lại người thật. CEO Klarna thừa nhận AI khiến chất lượng dịch vụ sụt giảm và khẳng định “con người mới là tương lai của dịch vụ khách hàng”.
Liệu các công ty như Duolingo, Shopify có sớm đi theo vết xe đổ của Klarna? Nhiều lãnh đạo vẫn lạc quan rằng AI có thể thay thế phần lớn lao động, bởi con người dễ mất động lực, cần nghỉ ngơi – những điều AI không cần. Nhưng nếu AI làm giảm chất lượng, kéo theo mất khách hàng, họ sẽ buộc phải nhìn nhận lại.
Trong khi đó, công nghệ AI tiếp tục tiến bộ từng tháng. Khi các công cụ như GPT, Claude, Copilot… ngày càng thông minh hơn, lý do để giữ lại người thật ngày càng mờ nhạt. Chính CEO Klarna cũng cho biết kỳ vọng giảm thêm 500 nhân viên trong 12 tháng tới, dù vừa thừa nhận cần “đầu tư vào con người”.
Cuộc chiến việc làm giữa con người và AI chưa ngã ngũ, nhưng rõ ràng nhóm lao động cổ cồn trắng không còn an toàn. Nếu không nâng cấp kỹ năng và thích ứng nhanh, họ sẽ trở thành nhóm tiếp theo bị AI “xóa sổ” trong im lặng.
Thanh Hiền (t/h)
https%3A%2F%2Fvietq.vn%2Fvung-nguy-hiem-ai-con-nguoi-dung-truoc-nguy-co-bi-thay-the-boi-cong-nghe-d233943.html
