Định hình phát triển trí tuệ nhân tạo

AI phải làm cho con người thông minh hơn, tiết kiệm tài nguyên hơn

Tại Phiên thảo luận cấp Bộ trưởng với chủ đề “Công nghệ đột phá cho chuyển đổi xanh và phát triển bền vững trong kỷ nguyên trí tuệ” trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh P4G 2025 mới đây, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, chuyển đổi số (CĐS) tại Việt Nam đang dịch chuyển mạnh mẽ thành Chuyển đổi AI. Tuy nhiên, cách tiếp cận AI của Việt Nam không nhằm thay thế con người, mà để tăng quyền năng cho con người (Empower con người). AI giúp giải phóng con người khỏi những công việc nặng nhọc hoặc có đặc thù mà con người không giỏi như ghi nhớ lượng thông tin khổng lồ, xử lý dữ liệu phức tạp. Nhờ đó, con người có thể tập trung vào những nhiệm vụ sáng tạo, tư duy trừu tượng và tưởng tượng – những lĩnh vực mà AI còn hạn chế. AI sẽ là trợ lý, giúp con người thông minh hơn, mọi hoạt động trở nên tối ưu hơn và tiết kiệm tài nguyên hơn.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, nếu AI chỉ học từ quá khứ, thì con người mạnh ở chỗ biết tưởng tượng tương lai. Vì vậy, con người kết hợp với AI sẽ đi nhanh hơn tới tương lai. CĐS Việt Nam đang đi theo hướng CĐS xanh. Xanh và số là cặp song sinh. Muốn xanh thì phải số, vì số hóa giúp tiết kiệm vật chất, tài nguyên. Ngược lại, muốn số thì phải xanh, vì hạ tầng số tiêu thụ rất nhiều điện năng. Trung tâm dữ liệu, mạng viễn thông, nền tảng AI… đều đòi hỏi năng lượng rất lớn. Nếu năng lượng không xanh, CĐS sẽ không bền vững. Các trung tâm dữ liệu mới của Việt Nam phải có hiệu suất sử dụng điện (PUE) dưới 1,3, hướng tới sử dụng điện từ nguồn tái tạo.

Hiện nay, trung tâm dữ liệu là hạ tầng thiết yếu cho AI. Theo nghiên cứu của Công ty tư vấn và kiểm toán đa quốc gia Deloitte, trung tâm dữ liệu chiếm 98% lượng điện bổ sung của Meta năm 2021-2022 và 72% của Apple năm 2022-2023. Ước tính đến năm 2030, điện tiêu thụ cho trung tâm dữ liệu AI có thể lên tới 1.000 TWh, tương đương 3% điện tiêu thụ toàn cầu, thậm chí có thể gấp đôi vào năm 2050. Với tốc độ bùng nổ AI hiện nay, việc xanh hóa trung tâm dữ liệu là bài toán sống còn.

Điện toán tăng tốc và AI quản lý năng lượng – chìa khóa phát triển bền vững

Để phát triển AI xanh, các tập đoàn công nghệ lớn đã có nhiều sáng kiến. Tập đoàn NVIDIA tiên phong ứng dụng công nghệ điện toán tăng tốc, giúp giảm 96% điện năng tiêu thụ cho cùng một khối lượng công việc tính toán. Một số trung tâm dữ liệu sử dụng điện toán tăng tốc của hãng đã giảm điện năng tiêu thụ tới 100.000 lần và tăng hiệu quả suy luận AI gấp 25 lần. Theo ông Josh Parker – Giám đốc Pháp lý cấp cao về phát triển bền vững của NVIDIA, điện toán tăng tốc sẽ là chìa khóa cho điện toán bền vững trong tương lai.

Ngoài ra, AI cũng đang được ứng dụng rộng rãi trong quản lý năng lượng, giúp dự báo nhu cầu, tối ưu tiêu thụ và vận hành lưới điện thông minh. Theo các chuyên gia từ FPT Digital cho biết, AI có thể giúp các tòa nhà, nhà máy tiết kiệm 15-30% chi phí năng lượng, giúp doanh nghiệp điện lực như Xcel Energy tiết kiệm hàng triệu USD mỗi năm nhờ dự báo chính xác hơn. Công ty E.ON của Đức đã sử dụng AI để tích hợp tới 46% năng lượng tái tạo vào lưới điện mà không gây quá tải. Tập đoàn Shell tại Canada ứng dụng AI vào bảo trì dự đoán, giảm 40% chi phí bảo trì cho thiết bị năng lượng.

Theo báo cáo Công ty tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey, việc áp dụng AI trong ngành năng lượng có thể giúp giảm 10% chi phí vận hành và tăng 5-10% hiệu suất hệ thống. Việc dự báo chính xác sản lượng từ gió, mặt trời bằng AI cũng có thể giảm 20% lượng khí thải CO₂, góp phần lớn vào mục tiêu trung hòa carbon.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang đối mặt với những thách thức không nhỏ như chi phí đầu tư ban đầu cho AI còn cao, doanh nghiệp nhỏ khó tiếp cận; an ninh dữ liệu cần được đảm bảo khi AI xử lý lượng lớn thông tin nhạy cảm; văn hóa doanh nghiệp cần thay đổi để sẵn sàng chấp nhận những mô hình vận hành mới do AI hỗ trợ. Vì vậy, cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào AI xanh, đồng thời phát triển hạ tầng số thân thiện môi trường.

CĐS và AI không chỉ là động lực tăng trưởng mới mà còn là nền tảng để Việt Nam phát triển xanh và bền vững. Gắn kết giữa CĐS với phát triển xanh sẽ giúp Việt Nam chủ động nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức toàn cầu trong kỷ nguyên AI.

Duy Trinh