Đột phá công nghệ hay chiêu bài thổi phồng?

Cuộc xung đột vũ trang đang tiếp diễn giữa Iran và Israel một lần nữa đưa năng lực quân sự của Tehran trở thành tâm điểm chú ý.

Đối với nhiều nhà quan sát quốc tế, mối lo ngại lớn nhất vẫn xoay quanh tham vọng hạt nhân của Iran, yếu tố cốt lõi khiến Israel coi quốc gia này là mối đe dọa hiện hữu, đặc biệt khi giới lãnh đạo Iran không ít lần công khai kêu gọi xóa sổ Nhà nước Do Thái.

Không ngạc nhiên khi phần lớn các cuộc thảo luận hiện nay đều tập trung vào viễn cảnh Iran sở hữu vũ khí hạt nhân và những hệ lụy tiềm tàng từ điều đó.

Tuy nhiên, giữa làn sóng lo ngại về hạt nhân, một diễn biến quan trọng khác lại ít được chú ý, đó là tuyên bố ngày càng táo bạo của Iran về việc tích hợp AI vào các hệ thống vũ khí hiện đại.

Theo Văn phòng Nghiên cứu Quân sự nước ngoài của Mỹ (FMSO), những dấu hiệu đầu tiên cho thấy Iran theo đuổi mục tiêu này đã xuất hiện từ tháng 8/2024.

Chuẩn đô đốc Alireza Tangsiri, Tư lệnh Hải quân của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) khẳng định rằng, công nghệ AI đã được tích hợp vào hơn 2.600 hệ thống quân sự mới, bao gồm máy bay không người lái, bệ phóng tên lửa và phương tiện hải quân.

Đáng chú ý, vào tháng 1/2025, Iran tuyên bố đã thử nghiệm thành công một tên lửa tích hợp AI trong khuôn khổ cuộc tập trận hải quân quy mô lớn tại Vịnh Ba Tư.

Truyền thông nhà nước nước này nhấn mạnh rằng, AI sẽ giúp nâng cao độ chính xác, khả năng định vị mục tiêu và hiệu quả tác chiến của các vũ khí tiên tiến.

Những thông tin này cho thấy, bên cạnh tham vọng hạt nhân, Iran còn đang theo đuổi một cuộc cách mạng quân sự dựa trên công nghệ, với AI là mũi nhọn chiến lược mà phương Tây không thể xem nhẹ.

Từ hạt nhân đến AI: Tham vọng công nghệ của Iran vượt xa tưởng tượng

Nếu như tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân của Iran từ lâu đã khiến phương Tây lo ngại, thì một mối đe dọa âm thầm khác đang dần hiện hình, đó là tham vọng trở thành cường quốc về AI.

Một báo cáo mới đây của Viện Nghiên cứu Truyền thông Trung Đông (MEMRI) mang tựa đề “Nỗ lực nguy hiểm của Iran nhằm trở thành cường quốc AI” (Iran’s Dangerous Push to Become an AI Superpower) đã vạch rõ chiến lược dài hơi của Tehran trong việc tích hợp AI vào mọi lĩnh vực trọng yếu, từ cơ sở hạ tầng hạt nhân, hệ thống giám sát đến hoạt động mạng.

Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei từng công khai tuyên bố rằng, AI là “ưu tiên chiến lược quốc gia” và Iran phải lọt vào top 10 quốc gia dẫn đầu về AI.

Những phát biểu này, trong bối cảnh địa chính trị hiện tại, không chỉ là tuyên ngôn tham vọng mà còn khơi dậy mối lo ngại sâu sắc về viễn cảnh AI được sử dụng để củng cố bộ máy kiểm soát, can thiệp quân sự và trấn áp trong nước.

Tuy nhiên, giấc mơ AI của Iran đang đối mặt với những rào cản lớn, từ khủng hoảng kinh tế, tình trạng chảy máu chất xám cho đến sự thiếu hụt nghiêm trọng về cơ sở hạ tầng công nghệ như sản xuất bán dẫn hay hệ thống điện toán hiệu năng cao.

Để bù đắp, Tehran được cho là đang dựa vào các chiến lược linh hoạt như tận dụng phần mềm mã nguồn mở, hợp tác công nghệ với Nga và Trung Quốc, thậm chí tham gia vào các mạng lưới công nghệ bất hợp pháp.

Dù vậy, vẫn còn nhiều nghi ngờ xung quanh tuyên bố của Iran về việc tích hợp AI vào các hệ thống vũ khí. Cho đến nay, không có bằng chứng rõ ràng cho thấy các vũ khí được cho là “AI hóa” của Iran mang lại hiệu suất vượt trội hay độ chính xác cao như những gì họ tuyên bố.

Điều này đặt ra câu hỏi, phải chăng những tuyên bố về AI trong quốc phòng chỉ là một phần trong chiến lược tuyên truyền của Tehran nhằm phô diễn sức mạnh công nghệ trong cuộc chiến thông tin?

‘Đòn tấn công AI’ của Iran: Đột phá công nghệ hay chiêu bài thổi phồng?

Sau khi Israel tiến hành các cuộc không kích phủ đầu nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran, Tehran đã đáp trả bằng một loạt tên lửa đạn đạo nhắm vào lãnh thổ Israel.

Trên mạng xã hội, nhiều video được lan truyền cho thấy một số tên lửa Iran đã xuyên thủng được hệ thống phòng không vốn nổi tiếng hiệu quả của Israel, bao gồm cả “Vòm Sắt” (Iron Dome).

Ngoài ra, Israel còn vận hành các lớp phòng thủ khác như David’s Sling, Arrow-3 và THAAD – những hệ thống được thiết kế để tạo thành một mạng lưới phòng không nhiều tầng, chống lại các mối đe dọa từ tên lửa đạn đạo cho đến máy bay không người lái.

Tuy nhiên, bất chấp những hình ảnh gây chú ý trên mạng, các quan chức quốc phòng Israel cho biết hiệu suất của hệ thống phòng không vẫn nằm trong giới hạn cho phép, với tỷ lệ đánh chặn thành công dao động từ 80 đến 90%.

Họ nhấn mạnh rằng các vụ “lọt lưới” vốn đã được dự đoán trước, và phần lớn tên lửa của Iran đã bị đánh chặn hiệu quả. Cùng lúc đó, một cuộc kiểm tra độc lập của Reuters cho thấy nhiều đoạn video lan truyền được cho là ghi lại thành công của các cuộc tấn công Iran trong tháng 6 thực chất là cảnh quay tái chế từ các cuộc tấn công trước đó, đặc biệt là trong làn sóng trả đũa hồi tháng 10/2024.

Điều đáng nói là, không có bằng chứng nào cho thấy các tên lửa được cho là tích hợp AI của Iran đã thể hiện hiệu suất vượt trội so với các loại vũ khí truyền thống trước đây.

Dù Tehran có thể đang đầu tư mạnh vào công nghệ AI trong lĩnh vực quốc phòng, thì đợt tấn công năm 2025 không hề cho thấy bất kỳ bước đột phá chiến thuật hay kỹ thuật đáng kể nào.

Trong bối cảnh đó, tuyên bố của Iran về khả năng tác chiến do AI dẫn dắt dường như vẫn là những lời tuyên truyền nhiều hơn là dấu hiệu của một cuộc cách mạng công nghệ quân sự thực sự.