giải pháp thiết thực để chống hàng giả trên sàn

Người tiêu dùng quét mã QR truy xuất nguồn gốc thực phẩm.

Doanh nghiệp trước sức ép hàng trôi nổi

Song hành với tốc độ tăng trưởng nhanh của thương mại điện tử (TMĐT) là những rủi ro ngày càng lớn về hàng giả, hàng nhái, hàng lậu và hàng kém chất lượng. Không chỉ xuất hiện trên các sàn TMĐT, những sản phẩm này còn được rao bán tràn lan trên mạng xã hội, gây khó khăn cho công tác quản lý và tiềm ẩn nhiều hệ lụy cho người tiêu dùng.

Chia sẻ tại Tọa đàm Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong TMĐT, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, thách thức lớn nhất trong công tác chống hàng giả hiện nay xuất phát từ sự khác biệt căn bản giữa thương mại truyền thống và TMĐT.

Ở mô hình truyền thống, người bán có địa điểm kinh doanh cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc với hàng hóa. Việc kiểm tra chất lượng, nguồn gốc và thanh toán diễn ra tương đối minh bạch. Khi xảy ra vi phạm, cơ quan chức năng dễ dàng xác định đối tượng, địa chỉ và tang vật liên quan.

Ngược lại, trên môi trường trực tuyến, các yếu tố này trở nên mơ hồ. Người tiêu dùng khó biết rõ người bán là ai, ở đâu, hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào. Thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm chủ yếu dựa trên mô tả trực tuyến, hình ảnh và đánh giá, rất khó kiểm chứng. Khi phát sinh tranh chấp hoặc vi phạm, việc truy tìm và xác minh đối tượng liên quan gặp nhiều khó khăn.

Đặc biệt, trên các sàn TMĐT và nền tảng mạng xã hội, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng hàng hóa là bài toán phức tạp. Sự thiếu minh bạch này tạo kẽ hở để hàng giả, hàng nhái, hàng lậu và hàng kém chất lượng xâm nhập thị trường, đẩy rủi ro về phía người tiêu dùng.

Không chỉ giới hạn trong phạm vi trong nước, nhiều giao dịch còn diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, hoạt động theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp quốc tế. Trong những trường hợp này, dù phát hiện dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp trở ngại lớn trong xác minh và xử lý, nhất là khi đối tượng liên quan không hợp tác hoặc không có hiện diện pháp lý rõ ràng tại Việt Nam.

Từ góc độ doanh nghiệp, tại Tọa đàm Chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong TMĐT, ông Nguyễn Văn Luyện, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) cho biết, trên các nền tảng số hiện nay xuất hiện không ít sản phẩm kém chất lượng, làm gia tăng nguy cơ người tiêu dùng mua phải hàng không bảo đảm.

Dù các sản phẩm của Tập đoàn chưa bị làm giả, làm nhái, nhưng tình trạng hàng hóa trôi nổi vẫn ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và niềm tin của người tiêu dùng. Theo ông Luyện, các sản phẩm nhái thường cạnh tranh bằng giá thấp và dễ tiếp cận người mua trên môi trường số, trong bối cảnh thông tin về người bán và nguồn gốc hàng hóa chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Trước thực tế đó, Vinachem đã xây dựng và vận hành sàn TMĐT Vinachemmart, tập trung phân phối các sản phẩm chính hãng của Tập đoàn và các công ty con. Mục tiêu là kết nối trực tiếp từ nhà sản xuất đến người tiêu dùng, không qua trung gian, vừa giảm chi phí, vừa giúp người mua dễ dàng nhận diện thương hiệu uy tín.

Song song với hoạt động bán hàng, Vinachem chú trọng minh bạch hóa thông tin về nguồn gốc sản phẩm, nhà sản xuất và người mua. Người tiêu dùng biết rõ sản phẩm do ai sản xuất, còn doanh nghiệp nắm được thông tin khách hàng để phục vụ tốt hơn công tác bảo hành, tư vấn, tiếp nhận phản hồi và cải tiến sản phẩm. Cách làm này được kỳ vọng góp phần tăng niềm tin và hạn chế rủi ro hàng giả trên môi trường TMĐT.

Hoàn thiện pháp lý, làm rõ trách nhiệm

Bên cạnh lợi ích, hiện nay, TMĐT cũng bộc lộ nhiều mặt trái, đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc hoàn thiện khung pháp lý. Nhà nước đã và đang từng bước xây dựng, bổ sung các quy định nhằm điều chỉnh hoạt động TMĐT và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên môi trường số. Các văn bản pháp lý mới được ban hành theo lộ trình cụ thể, làm rõ trách nhiệm của từng chủ thể, từ người bán, nền tảng trung gian đến các sàn TMĐT.

“Trước đây, dù đã có quy định đối với các sàn và nền tảng trung gian, nhưng còn thiếu và chưa đủ chi tiết, khiến việc quản lý và xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn. Thời gian tới, các quy định sẽ tiếp tục được bổ sung, đặc biệt nhấn mạnh trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng”, ông Nguyễn Văn Thành, Trưởng phòng Chính sách, Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết.

Một nội dung trọng tâm là xác định rõ trách nhiệm của các nền tảng số và sàn TMĐT đối với hàng hóa được kinh doanh trên nền tảng, bao gồm cả hoạt động bán hàng qua livestream. Dù là gian hàng cố định hay bán hàng qua mạng xã hội, yêu cầu về chất lượng, nguồn gốc và tính hợp pháp của sản phẩm đều cần được quy định rõ.

Đối với TMĐT xuyên biên giới, đây là lĩnh vực từng gặp nhiều khó khăn trong quản lý. Một số nền tảng nước ngoài hướng tới thị trường Việt Nam nhưng chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đăng ký và phối hợp quản lý, khiến việc kiểm soát và xử lý vi phạm trở nên phức tạp.

Theo ông Trần Hữu Linh, Bộ Công Thương đang tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và xây dựng các công cụ quản lý phù hợp với đặc thù TMĐT. Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ theo hướng minh bạch hơn, trong đó một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc.

Cùng với đó, các hệ thống cảnh báo sớm đối với hành vi gian lận trên TMĐT và hoạt động thanh tra, kiểm tra các nhóm hàng có nguy cơ cao đang được tăng cường. Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết số 397/NQ-CP được xem là cam kết mạnh mẽ trong cuộc chiến chống gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến năm 2030.

Trong bối cảnh TMĐT tiếp tục mở rộng, chống hàng giả trên sàn không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý mà đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của doanh nghiệp và các nền tảng số. Minh bạch thông tin, truy xuất nguồn gốc và thực thi nghiêm pháp luật được xác định là những yếu tố then chốt để bảo vệ người tiêu dùng và xây dựng thị trường TMĐT an toàn, bền vững.