Hướng đến cách tiếp cận mới

Sự ra đời của nhiều mô hình đào tạo, trong đó có “Học viện AI Việt Nam” được kỳ vọng là một điểm sáng, mở ra cách tiếp cận mới cho việc xây dựng nguồn nhân lực AI đạt chuẩn quốc tế.

Nhiều nỗ lực nhưng còn khoảng trống

Việt Nam đã xác định AI là một trong ba trụ cột công nghệ chiến lược, bên cạnh dữ liệu và hạ tầng tính toán. Yếu tố quyết định để làm chủ công nghệ này chính là nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng không chỉ tiếp nhận mà còn sáng tạo, làm chủ và lan tỏa tri thức.

Những năm gần đây, nhiều trường đại học tại Việt Nam đã mở ngành, tăng chỉ tiêu đào tạo về AI. Hiện có khoảng 150 trường đại học, cao đẳng có ngành liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông; khoảng 74 nghìn doanh nghiệp công nghệ. Đây là nguồn lực chính trong đào tạo nhân lực số, trong đó có AI. Tuy nhiên, so với nhu cầu thực tế, công tác đào tạo nhân lực về công nghệ số và AI tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế cả về quy mô và chất lượng.

Theo báo cáo của Google, Việt Nam mới có khoảng 300 chuyên gia về AI, trong khi mỗi năm thị trường thiếu khoảng 150.000-200.000 nhân lực công nghệ thông tin, đặc biệt ở các lĩnh vực AI, dữ liệu lớn, an ninh mạng. Giám đốc hợp tác quốc tế của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) Đỗ Thanh Bình, cho biết, giai đoạn 2025-2030, nhu cầu nhân lực về AI sẽ tăng tới 74%, tức hàng trăm nghìn kỹ sư mới mỗi năm.

Không chỉ thiếu về số lượng, chất lượng nhân lực AI cũng còn nhiều hạn chế. Nhìn chung, tại nhiều trường đại học, cao đẳng, nội dung đào tạo vẫn nặng lý thuyết, thiếu thực hành, chưa theo kịp xu hướng toàn cầu như học sâu, AI tạo sinh… Số giảng viên có kinh nghiệm thực tiễn trong các dự án AI còn hạn chế, tập trung ở vài cơ sở đào tạo lớn.

PGS.TS Nguyễn Văn Vũ, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh nhận định, nhu cầu nhân lực AI của doanh nghiệp tăng hằng năm từ 10-25%, nhưng chỉ tiêu đào tạo của các trường chỉ tăng 5-10%. “Ngay cả khi mở ngành đào tạo mới, nếu chất lượng đầu ra không được bảo đảm, sinh viên ra trường vẫn khó nắm bắt cơ hội việc làm”, PGS.TS Nguyễn Văn Vũ nhấn mạnh.

Hạ tầng phục vụ nghiên cứu, giảng dạy cũng là rào cản lớn. Các phòng thí nghiệm AI, hệ thống máy tính hiệu năng cao còn thiếu và chưa đồng bộ. Bên cạnh đó, liên kết giữa Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp vẫn chủ yếu mang tính hình thức…

Mô hình hợp tác “3 nhà” tiên phong

Trước yêu cầu cấp thiết, nhiều trường đại học đã tăng tốc đổi mới. Trong số đó, Đại học Bách khoa Hà Nội nổi bật như một đầu tàu. Với kinh nghiệm đào tạo kỹ thuật lâu năm và năng lực nghiên cứu khoa học mạnh, trường đã hợp tác cùng Tập đoàn NVIDIA và Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) triển khai Chương trình “Học viện AI Việt Nam”.

Đây là mô hình hợp tác tiêu biểu giữa Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp, thể hiện cách tiếp cận chiến lược trong phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao. Theo Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội Huỳnh Quyết Thắng, Học viện AI không chỉ nhằm đào tạo nhân lực đạt chuẩn quốc tế, mà còn hình thành một mạng lưới chuyên gia AI vững mạnh, sẵn sàng đồng hành với doanh nghiệp và địa phương trong quá trình chuyển đổi số.

Mục tiêu đặt ra ngay trong năm đầu tiên là đào tạo ít nhất 2.000 học viên. Con số này dự kiến tăng lên 6.000 vào năm thứ hai và đạt 8.000-10.000 vào năm thứ ba. Học viện cũng tham gia Dự án ViGen, sáng kiến xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở phục vụ nghiên cứu và ứng dụng AI, với sự đồng hành của Tập đoàn Meta, NIC và cộng đồng AI for Vietnam.

Thực tế cho thấy, để đào tạo nhân lực AI chất lượng cao, cần sự đồng bộ ở nhiều khâu: Đổi mới chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế; nâng cao trình độ giảng viên; đầu tư hạ tầng tính toán; mở rộng hợp tác nghiên cứu, ứng dụng; đồng thời có cơ chế đãi ngộ để thu hút chuyên gia trong và ngoài nước.

Theo Giám đốc Kinh doanh NVIDIA Việt Nam Vũ Mạnh Cường, để khắc phục tình trạng khan hiếm nhân lực, Việt Nam cần nhanh chóng triển khai phương thức “train the trainer” (đào tạo giảng viên nguồn), cũng như kết hợp giữa phương pháp đào tạo tự học và giáo viên hướng dẫn. Về chương trình, cần đào tạo ở cả 3 cấp độ: Nâng cấp, đào tạo lại cho nhân lực công nghệ thông tin hiện có cho các đơn vị công lập, doanh nghiệp, khởi nghiệp; đào tạo mới cho sinh viên đại trà, đào tạo chất lượng cao mũi nhọn.

Những nỗ lực đó, nếu được duy trì liên tục, sẽ góp phần đưa AI trở thành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong kỷ nguyên số, đưa đất nước bứt phá, vươn lên mạnh mẽ trong chuỗi giá trị toàn cầu.