Khi “AI lừa đảo” len lỏi vào cuộc sống

Chuyện không mới, nhưng không cũ

Một trong những chiêu trò quen thuộc nhất là giả mạo cơ quan nhà nước. Đối tượng thường xưng là công an, tòa án, thậm chí viện kiểm sát, gọi điện thông báo người nghe đang bị điều tra vì liên quan đến một vụ án nào đó. Trong lúc nạn nhân còn hoang mang, chúng yêu cầu cung cấp số CMND, tài khoản ngân hàng, thậm chí chuyển tiền để “xác minh thông tin”…

Mới đây, Bưu điện Việt Nam phát đi cảnh báo, tình trạng giả danh Bưu điện Việt Nam gửi tin nhắn thông báo kích hoạt thẻ hội viên để chiếm đoạt tài sản gần đây đang bùng phát trở lại với kịch bản dẫn dụ ngày càng tinh vi hơn trước.

Chị N.T.C (Hà Nội) đặt mua quần áo qua mạng. Sau khi nhận hàng, chị C. chuyển khoản thanh toán qua số tài khoản ngân hàng do một người tự xưng là shipper cung cấp qua tin nhắn SMS. Sau khi thanh toán, chị C nhận được tin nhắn từ một số Điện thoại cá nhân thông báo “đã kích hoạt thành công thẻ hội viên” với mức phí duy trì 4,6 triệu đồng mỗi tháng và sẽ tự động trừ tiền nếu chị không hủy đăng ký. Tiêu đề tin nhắn là “(TB) BUU DIEN VIET NAM”, khiến chị C. lầm tưởng đây là thông tin do Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam gửi.

Tiếp đó, các đối tượng tiếp tục chiêu: Gửi loạt tin nhắn hướng dẫn truy cập đường link giả mạo, yêu cầu thực hiện các bước “hủy thẻ”, “nhận lại tiền”. Chị C. đã hoảng loạn và liên tục chuyển tiền theo các yêu cầu “phí khiếu nại”, “phí xác minh”… và bị lừa đảo tổng cộng lên đến 200 triệu đồng. Thực chất đây là cái bẫy đã được các đối tượng tính toán và dàn dựng tinh vi hòng chiếm đoạt tài sản.

Để tăng độ tin cậy, đối tượng lừa đảo còn nhắn tin hướng dẫn nạn nhân đến trụ sở Bưu điện Việt Nam và liên hệ bộ phận chăm sóc khách hàng theo số hotline giả mạo để khiếu nại, đòi bồi thường. Đây là một hành vi lừa đảo trắng trợn, liều lĩnh, cực kỳ nguy hiểm, với mức độ ngày càng táo tợn, thách thức pháp luật của các đối tượng nhằm tìm mọi cách lừa đảo khách hàng. Ngay sau khi tiếp nhận thông tin đầu tiên của khách hàng phản ánh, Bưu điện Việt Nam đã hướng dẫn khách hàng tới trình báo sự việc với cơ quan Công an, đồng thời sẽ phối hợp chặt chẽ để điều tra, truy vết và xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm pháp luật.

Theo đại diện Bưu điện Việt Nam, đây là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, là màn kịch lừa đảo tinh vi đánh vào sự tin tưởng và thiếu đề phòng của khách hàng để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các hành vi này gây hoang mang dư luận và làm tổn hại nghiêm trọng tới uy tín, thương hiệu, hình ảnh của Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam cũng như niềm tin của người tiêu dùng đối với doanh nghiệp. Đại diện Bưu điện Việt Nam khẳng định, Bưu điện Việt Nam không phát hành bất kỳ loại thẻ hội viên/thành viên nào. Đặc biệt không yêu cầu khách hàng truy cập vào các đường link, quét mã QR để hủy thẻ. Bưu tá Bưu điện luôn mặc đồng phục, mang thẻ nhân viên, chủ động liên hệ trước khi giao hàng và tuyệt đối không yêu cầu chuyển khoản trước. Doanh nghiệp này cũng đưa ra khuyến cáo khách hàng luôn nêu cao cảnh giác trước mọi tin nhắn, cuộc gọi tự xưng là “nhân viên Bưu điện” với những yêu cầu bất thường; tuyệt đối không chuyển tiền/thanh toán bất cứ khoản tiền, cước phí nào khi chưa nhận hàng; không truy cập vào các đường link lạ, đặc biệt là các đường link có nội dung yêu cầu cung cấp thông tin hoặc thanh toán; không cung cấp thông tin cá nhân, số tài khoản cho người lạ. Khi gặp trường hợp nghi vấn, hãy lập tức từ chối thực hiện và ngừng tương tác với các đối tượng, đồng thời liên hệ số Hotline: 1900545481, Fanpage Vietnam Post – Bưu điện Việt Nam để được hỗ trợ nhanh nhất hoặc trình báo cơ quan công an gần nhất để được xử lý. Các chiêu trò của tội phạm

Cảnh báo của Bưu điện Việt Nam

Thời gian gần đây, nhiều ngân hàng đồng loạt khuyến cáo khách hàng về các chiêu trò lừa đảo của tội phạm công nghệ. Chị L.Th.H. (quận Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, một tháng trở lại đây chị liên tục nhận được cuộc gọi từ số 024 89891117. Chị bấm vào nghe thì đầu dây bên kia là tổng đài tự động tự xưng là của một ngân hàng, thông báo chị đã đủ điều kiện mở thẻ tín dụng. “Tổng đài tự phát thông tin: Chúc mừng quý khách đã đủ điều kiện phát hành thẻ tín dụng tại ngân hàng. Nếu khách hàng có nhu cầu, bấm phím 1 hoặc nhấn phím 0 để được giao dịch viên hỗ trợ”. Tôi không có nhu cầu mở thêm thẻ tín dụng và biết đây là cuộc gọi lừa đảo, bởi ngân hàng không có tổng đài tự động liên hệ với khách như vậy”, chị L.Th.H. cho hay.

Vietcombank cũng cho biết xuất hiện và gia tăng hình thức lừa đảo mạo danh nhân viên/tổng đài Vietcombank liên hệ mời phát hành thẻ tín dụng. Thủ đoạn của kẻ gian là tự nhận nhân viên ngân hàng rồi gọi điện, gửi tin nhắn SMS, Zalo… để thuyết phục khách hàng mở thẻ ghi nợ hoặc thẻ tín dụng.

Cách thứ hai là đối tượng lừa đảo yêu cầu khách hàng cung cấp thông tin như dãy số in trên thẻ, hình ảnh thẻ… Sau đó, chúng liên kết thẻ của khách hàng với ví điện tử của bọn chúng, từ đó chiếm đoạt tiền trong thẻ của khách hàng. “Để tránh bị tội phạm chiếm đoạt tiền, khách hàng tuyệt đối không cung cấp các thông tin bảo mật như thông tin thẻ, mật khẩu ứng dụng, mã OTP cho bất kỳ ai”, Vietcombank khuyến cáo khách hàng.

Ngoài chiêu trò trên, BIDV cho biết, một trong những thủ đoạn lừa đảo phổ biến hiện nay mà tội phạm áp dụng là tuyển cộng tác viên online làm nhiệm vụ online để nhận “hoa hồng”. Mặc dù hình thức lừa đảo này không mới và được cơ quan chức năng cảnh báo nhiều nhưng vẫn có người không thoát được ma trận này. BIDV khuyến cáo khách hàng tuyệt đối không chuyển khoản, nạp tiền theo yêu cầu của các đối tượng lạ hoặc cung cấp thông tin tài khoản ngân hàng, mã OTP.

Chuyên gia cảnh báo AI có thể mạo danh chủ tài khoản

Nhóm đối tượng trong vụ đánh bạc 1.000 tỷ đồng ở Thái Bình đã sử dụng công nghệ AI tạo video khuôn mặt giả mạo của chủ tài khoản để vượt qua lớp bảo mật mà không cần sự tham gia trực tiếp của chủ tài khoản. Vụ việc này đặt ra câu hỏi: Đối tượng này làm thế nào đã qua mặt được hàng rào xác thực sinh trắc học trên app ngân hàng?

Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thái Bình đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố 21 bị can về tội đánh bạc và rửa tiền. Vụ việc gây xôn xao dư luận khi đây là đường dây hoạt động tinh vi, lần đầu tiên tại Việt Nam ghi nhận việc sử dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) để phạm tội. Đáng chú ý, ngoài hành vi tổ chức đánh bạc, các đối tượng còn thực hiện rửa tiền bằng cách thuê người mở tài khoản ngân hàng cho người chơi nạp tiền. Từ nước ngoài, các đối tượng điều khiển máy tính kết nối với điện thoại đã cài sẵn ứng dụng ngân hàng, chuyển tiền qua nhiều tài khoản nhằm che giấu nguồn gốc.

Đặc biệt, với các giao dịch từ 10 triệu đồng trở lên yêu cầu xác thực sinh trắc học, chúng sử dụng công nghệ AI tạo video khuôn mặt giả mạo của chủ tài khoản để vượt qua lớp bảo mật mà không cần sự tham gia trực tiếp của chủ tài khoản.

Liên quan đến việc đối tượng lừa đảo sử dụng công nghệ AI tạo video khuôn mặt giả mạo của chủ tài khoản để vượt qua lớp bảo mật mà không cần sự tham gia trực tiếp của chủ tài khoản, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ (Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia) cho rằng, vụ việc này sẽ được các cơ quan chức năng làm rõ và cung cấp thông tin. Tuy nhiên, ở góc độ kinh nghiệm thực tiễn cá nhân, ông Sơn nhận định: “Có thể các đối tượng sẽ sử dụng các thiết bị điện thoại Android đã được root”.

Ông Sơn lý giải, root điện thoại là một thuật ngữ để chỉ các điện thoại đã có sự can thiệp, chỉnh sửa để người dùng (ở đây là nhóm tội phạm) có thể giành quyền truy cập cấp cao nhất (root access) trên thiết bị. Thực tế thì quyền root là quyền mà nhà sản xuất hoặc hệ điều hành Android thường khóa lại để bảo đảm an toàn hệ thống và dữ liệu. Tuy nhiên, với một số điện thoại Android thì việc có được quyền root không phải khó, nhất là khi điện thoại đã nằm trong tay tội phạm.

Với các điện thoại đã được root này, đối tượng sẽ thiết lập một camera ảo, về bản chất là một phần mềm nhưng được “gán nhãn” là camera để đánh lừa các ứng dụng trên điện thoại root, thay vì lấy hình ảnh từ camera vật lý thì sẽ lấy thông qua camera ảo. Bằng cách này, các đối tượng sẽ sử dụng video có sẵn (hoặc dựng bằng AI) để lừa app ngân hàng rằng người dùng đang xác thực sinh trắc học. Từ đó có thể qua mặt được app ngân hàng. Lúc này, với app ngân hàng, tín hiệu nhận được từ camera ảo không khác gì từ camera vật lý, do vậy vẫn cho phép xác thực sinh trắc học như bình thường.

Ông Sơn nhận định, có thể nói cuộc chiến lừa đảo là cuộc chiến giữa con người với con người, các giải pháp công nghệ rất quan trọng, nhưng không phải là tất cả. Chính vì vậy, vẫn cần sự tỉnh táo, cảnh giác từ chính những người dùng cuối. Ngoài ra, ông Sơn chia sẻ : “Không phải app ngân hàng nào cũng bị qua mặt bằng cách này vì có đưa thêm một số kỹ thuật để chống làm giả. Thế nên, mọi người không nên quá hoang mang. Trong kế hoạch sắp tới của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Deepfake AI là nội dung chúng tôi sẽ nghiên cứu kỹ và có những cảnh báo đến cộng đồng. Đặc biệt là các ảnh/clip được tạo bằng Deepfake bị sử dụng với mục đích tống tiền”…