Khi lãnh đạo là chìa khóa ứng dụng AI

(KTSG Online) – Trí tuệ nhân tạo (AI) đang là xu hướng toàn cầu và cũng dần “xâm lấn” vào quy trình hoạt động của doanh nghiệp. Sử dụng AI theo ‘trend’  hay nhu cầu đang là bài toán mà các lãnh đạo doanh nghiệp cần cân đối để có một quy trình hoạt động hiệu quả.

Theo kết quả từ CIO SURVEY 2026, trong năm tới, các doanh nghiệp quy mô trung bình và các tập đoàn lớn ngày càng áp dụng tư duy “định hình tương lai bằng đổi mới” để tăng tốc chuyển đổi và xây dựng lợi thế cạnh tranh. Ngân sách dành cho công nghệ vượt mức 3% doanh thu. Con số này tăng 1,5 lần, từ mức 40% lên 59% phản ánh sự nhìn nhận ngày càng rõ về vai trò của công nghệ trong tăng trưởng bền vững.

Ứng dụng AI – Bắt đầu từ lãnh đạo với mục tiêu cụ thể

Trao đổi với KTSG Online, ông Trung Vũ, Nhà sáng lập & CEO Revve AI, cho biết nhiều lãnh đạo thường có suy nghĩ rằng AI có thể làm được mọi thứ và tự tạo áp lực rằng “tôi phải ứng dụng AI cho doanh nghiệp của mình”. Tuy nhiên, người đứng đầu cần rà soát lại công việc hằng ngày của đội ngũ nhân viên, xác định những phần việc có thể ứng dụng AI và chỉ nên bắt đầu ở mức “quick win” – những việc nhỏ, dễ triển khai nhưng mang lại hiệu quả nhanh. Điều này đồng nghĩa với việc lãnh đạo phải hiểu rõ doanh nghiệp mình thật sự cần AI hỗ trợ ở khâu nào, thay vì chạy theo “trend” và ép buộc bản thân phải chuyển đổi hoàn toàn.

Tại CIO Summit Vietnam 2025, ông Kitman Chung, Giám đốc công nghệ IBM ASEAN, cũng nhấn mạnh công nghệ không phải là tất cả nhưng là hướng đi lâu dài cho doanh nghiệp. Chia sẻ với phóng viên, tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy, Phó chủ nhiệm phụ trách nghiên cứu và đổi mới, nhóm bộ môn Đổi mới sáng tạo trong kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam, trong bối cảnh “nhà nhà làm AI”, cho biết điều quan trọng nhất là lãnh đạo phải giữ được sự tỉnh táo và tầm nhìn dài hạn, thay vì chạy theo tâm lý đám đông hay nỗi sợ bị bỏ lại phía sau.

Việc triển khai AI cần bắt đầu từ việc hiểu rõ bản chất và giá trị thực tế mà AI mang lại cho tổ chức, chứ không phải chỉ vì trào lưu. AI không phải là đích đến, mà là công cụ – giống như Internet hay ERP trước đây, nhằm giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả hơn và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo ông Trung, lời khuyên quan trọng là doanh nghiệp nên tập trung vào một mục tiêu cụ thể. Đồng quan điểm này, ông Lucas Phan, Giám đốc thị trường Việt Nam và Thái Lan của Pega, cho rằng nhiều lãnh đạo muốn ứng dụng công nghệ vào kinh doanh và vận hành. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là họ không biết bắt đầu từ đâu. Vì vậy, bước quan trọng nhất là phải xác định và định lượng mục tiêu đầu ra, có thể ở khía cạnh kinh doanh như cải thiện doanh số hoặc ở vận hành như rút ngắn thời gian xử lý công việc.

Ngoài ra, lãnh đạo cũng cần nhận diện các trường hợp đặc thù mà AI có thể giải quyết hiệu quả. Giải pháp AI phải mang tính tập trung, phù hợp với từng mảng hoạt động của doanh nghiệp để tối ưu kết quả. Bên cạnh đó, tùy theo yêu cầu bảo mật, doanh nghiệp có thể sử dụng các mô hình AI nhỏ để đạt hiệu suất mong muốn, thay vì chỉ hướng tới các mô hình lớn, tốn kém.

Cuối cùng, hợp tác chiến lược với các AI native startup, đặc biệt là những công ty có kinh nghiệm phục vụ khách hàng lớn ở nước ngoài cũng là cách giúp doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận các kỹ thuật mới và áp dụng hiệu quả tại Việt Nam.

Chuyển đổi số với AI: “Trái tim” vẫn là con người

Theo bà Tiêu Yến Trinh, Tổng giám đốc Talentnet, việc ứng dụng AI không đồng nghĩa với việc mất việc mà là sự chuyển dịch về kỹ năng. Tiến sĩ Duy cho biết chắc chắn AI sẽ thay thế một số công việc mang tính lặp lại và ít đòi hỏi tư duy. Tuy nhiên trên thực tế, người lao động sẽ không bị thay thế bởi AI, mà sẽ bị thay thế bởi những người biết cách sử dụng AI hiệu quả hơn.

Ông Trung Vũ cho rằng vấn đề không phải là áp đặt AI lên toàn bộ nhân viên, mà là tạo điều kiện để họ tự thay đổi, chủ động đề xuất giải pháp AI. Tại Mỹ, doanh nghiệp thường trao quyền để nhân viên tự tìm cách ứng dụng AI. Thực tế, nhiều công ty AI lớn đã thành công khi bán sản phẩm trực tiếp cho nhân viên cá nhân với mục đích sử dụng cho công việc. Sau một thời gian, khi nhân viên đưa dữ liệu doanh nghiệp vào ngày một nhiều, lãnh đạo buộc phải mua gói dùng chung để đảm bảo tính đồng nhất và bảo mật.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy AI mang lại hiệu quả rõ rệt. Trong ngành ngân hàng bán lẻ, khảo sát cho thấy AI giúp tăng năng suất 10-30% trong giao dịch. Tại Hà Lan, Rabobank đã dùng GenAI trong phòng chống gian lận, giám sát dữ liệu. Nhờ vậy mà doanh nghiệp đã giảm thiểu thất thoát tài chính hơn gấp 10 lần so với phương pháp truyền thống, ông Lucas nói.

Chính vì vậy, theo đại diện CTCP Giải pháp phần mềm Biplus Việt Nam, vai trò của lãnh đạo, đặc biệt lãnh đạo cấp trung, là tái cơ cấu và đào tạo lại nhân viên. Trong đó có việc phát triển kỹ năng tư vấn và tương tác khách hàng, ưu tiên kết quả đầu ra (outcome) và tác động (impact) thay vì chỉ dừng ở cách thức làm việc. Đồng thời phong cách lãnh đạo cũng cần phải thay đổi, tạo “sân chơi mới” để nhân viên thấy giá trị bản thân và hứng khởi khi tạo ra tác động, thay vì có cảm giác sẽ bị thay thế bởi AI.

Do vậy, bài toán không chỉ nằm ở công nghệ hay hạ tầng, mà còn ở hạ tầng tri thức của tổ chức, tức là làm sao để toàn bộ đơn vị, cá nhân có thể khai thác AI hiệu quả. Doanh nghiệp cần huấn luyện đội ngũ lãnh đạo cấp trung để họ hiểu, biết sử dụng AI và có khả năng đào tạo lại cho nhân viên. Hiện nay, hạn chế lớn của doanh nghiệp Việt là chưa tiếp cận được chuyên gia hàng đầu và xu hướng mới nhất từ Silicon Valley, ông Trung nói.

Theo Tiến sĩ Duy, lãnh đạo cần định hình mối quan hệ giữa AI và con người dựa trên tinh thần cộng sinh, trong đó AI đóng vai trò là công cụ hỗ trợ, còn con người là chủ thể sáng tạo và điều hướng giá trị. Một chiến lược AI hiệu quả đòi hỏi sự kết nối hài hòa giữa ba yếu tố: con người, dữ liệu và công nghệ.

Nhân sự cần được đào tạo và trang bị nhận thức đúng về AI, dữ liệu cần được chuẩn hóa và quản trị tốt, còn công nghệ phải được lựa chọn dựa trên nhu cầu thực tế chứ không phải xu hướng ngắn hạn. Khi ba yếu tố này được chuẩn bị song song, doanh nghiệp mới có thể triển khai AI một cách bài bản, mang lại giá trị thực tiễn và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững thay vì chỉ dừng lại ở việc “thử nghiệm cho có”.

Nhìn về tương lai, đến năm 2030, Gen Z sẽ chiếm 48% lực lượng lao động. Đây là thế hệ có xu hướng dịch chuyển công việc nhanh chóng hơn. Vì vậy, doanh nghiệp cần một cơ chế mới, theo hướng “doanh nghiệp trong doanh nghiệp” với cấu trúc linh hoạt để phù hợp với lao động trẻ. AI có thể giúp tối ưu hóa hiệu suất, nhưng trái tim của chuyển đổi số vẫn là con người.