Lợi thế của Việt Nam trong phát triển và làm chủ công nghệ AI

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực cốt lõi thúc đẩy chuyển đổi số trong nhiều lĩnh vực, từ an ninh đến xây dựng thành phố thông minh.

Việt Nam có lợi thế lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là những người có nền tảng toán học mạnh, điều rất quan trọng trong phát triển AI. Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm 97-98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, trong khi đó, lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa mang lại hai lợi thế lớn cho thị trường:

Thứ nhất, là động lực cạnh tranh, bởi cạnh tranh thúc đẩy sáng tạo và đột phá. Không có doanh nghiệp nhỏ và vừa, thị trường sẽ mất đi sức sống cạnh tranh.

Thứ hai, sáng tạo bắt nguồn từ cá nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa chính là nơi thể hiện sự năng động, linh hoạt, phản ánh tiềm năng của con người Việt Nam.

Nhiều người Việt đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển AI toàn cầu, như Tiến sĩ Lê Viết Quốc hiện là chuyên gia hàng đầu của Google về trí tuệ nhân tạo. Ngoài ra, tư duy của người Việt Nam kết hợp giữa logic toán học, tính thực tiễn và một chút trực giác, rất phù hợp để giải quyết các bài toán AI phức tạp.

Tuy nhiên, doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đối mặt với nhiều điểm yếu, từ hạn chế về công nghệ, nguồn lực đến cả tư duy.

Do đó, để phát triển và làm chủ công nghệ, ông Đoàn Mạnh Hà, Giám đốc Công nghệ Camera AI, Tập đoàn BKAV, cho rằng cần chú trọng ba yếu tố quan trọng.

Một là, kiên định với mục tiêu làm chủ công nghệ lõi. Thay vì chỉ gia công hay lắp ráp, Việt Nam cần tập trung toàn lực vào nghiên cứu và phát triển công nghệ lõi, vì đây là nền tảng để sáng tạo và cạnh tranh lâu dài. Công nghệ thay đổi nhanh chóng, nếu không làm chủ công nghệ, việc chạy theo xu hướng sẽ vô cùng tốn kém và khó khăn.

Hai là, đầu tư nghiêm túc và dài hạn. Các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu thế giới như Apple hay OpenAI đều đầu tư hàng chục năm để đạt được thành quả. Vì thế, doanh nghiệp Việt cũng cần xác định phải đầu tư dài hạn, để xây dựng các giải pháp công nghệ bền vững.

Ba là, nguồn nhân lực chất lượng cao. Nhiều doanh nghiệp đã chú trọng tuyển dụng sinh viên từ các trường đại học hàng đầu về công nghệ, đồng thời đào tạo họ theo văn hóa và nhu cầu của doanh nghiệp, để xây dựng một đội ngũ đủ mạnh và phù hợp.

Ngay kỹ sư Việt Nam cũng có năng lực tốt, kể cả khi không xuất phát từ ngành trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, để thúc đẩy ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cần có các chính sách kích cầu mạnh mẽ hơn nữa.

Có thể ví dụ về chính sách, tại Singapore, chính phủ hỗ trợ đến 70% chi phí triển khai trí tuệ nhân tạo cho doanh nghiệp; ở Nhật Bản, tỷ lệ này là 50-50 giữa chính phủ và doanh nghiệp… Việt Nam nên áp dụng cơ chế tương tự, trong đó Nhà nước hỗ trợ một phần chi phí để khuyến khích doanh nghiệp tự tin đầu tư vào AI. Sự hỗ trợ từ Chính phủ sẽ tạo động lực mạnh mẽ để doanh nghiệp triển khai các giải pháp này.

Còn theo ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, dù các chính sách hiện nay có tính đột phá, nhưng vẫn còn thiếu hụt ở khía cạnh cầu – tức là tạo động lực từ phía thị trường để thúc đẩy ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số.

Hiện nay, chính sách chủ yếu vẫn thiên về bên cung: hỗ trợ doanh nghiệp về vốn, công nghệ, lao động kỹ năng cao hay thu hút nhân tài. Trong khi đó, bên cầu – nơi doanh nghiệp và người tiêu dùng tương tác – vẫn chưa được chú trọng đúng mức.

Ông Thành cho rằng, tạo áp lực và động lực từ phía cầu là yếu tố then chốt để làm mạnh thêm nguồn cung, từ đó tạo nên hệ sinh thái phát triển bền vững.