Nếu buông lỏng, mạng xã hội, thương mại điện tử, AI sẽ thành “vũ khí công nghệ” chống lại người dân

Thiệt hại do lừa đảo trực tuyến năm 2024 hơn 9.000 tỷ đồng

ĐBQH Đặng Thị Bảo Trinh (Quảng Nam) cho rằng, vấn đề hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, tội phạm công nghệ cao đã được nhiều đại biểu phát biểu, Bộ trưởng Bộ Công thương đã có phát biểu giải trình bước đầu. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng này đang ngày càng diễn biến nghiêm trọng, tinh vi và có tổ chức chuyên nghiệp hơn, đặc biệt trên môi trường mạng xã hội và thương mại điện tử.

“Người dân, nhất là phụ nữ, người già, người bệnh đang trở thành nạn nhân thường trực của một thị trường thật – giả lẫn lộn. Chỉ có hàng giả là thật!”, bà xót xa.

Ghi nhận nỗ lực của Chính phủ thời gian qua trong thanh tra, kiểm tra, phát hiện, xử lý nhiều vi phạm, thể hiện quyết tâm chính trị trong bảo vệ quyền lợi người dân, tuy nhiên, theo đại biểu, thực tế cho thấy, nhiều vi phạm diễn biến công khai, kéo dài ngay giữa các lòng đô thị lớn, trên “chợ mạng”, mạng xã hội… nhưng không được xử lý kịp thời. Điều này khiến người dân đặt câu hỏi chính đáng về trách nhiệm quản lý, thậm chí lo ngại có biểu hiện buông lỏng, thiếu trách nhiệm hoặc tiếp tay của cán bộ công quyền.

Chỉ trong mấy tháng đầu năm 2025, hàng loạt vụ việc đã được phát hiện, từ bãi thải chứa thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm không rõ nguồn gốc, đến những kho hàng chuẩn bị tung ra thị trường với dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu, vi phạm sở hữu trí tuệ; nhiều vụ việc được xử lý hành chính, một số vụ chuyển sang điều tra, xử lý hình sự. Những hành vi này không chỉ xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng mà còn đe doạ sức khoẻ cộng đồng, gây tổn hại đến niềm tin xã hội và uy tín của doanh nghiệp chân chính.

Đáng báo động hơn, ngày càng xuất hiện nhiều tài sản mạng xã hội có dấu tích xanh do đối tượng tự xưng là CEO, người nổi tiếng, livestream 24/7 để bán hàng online, công khai lừa đảo người tiêu dùng bằng kịch bản có tổ chức, đánh vào tâm lý cả tin của người phụ nữ, người cao tuổi, nhóm yếu thế… Nghiêm trọng hơn, công nghệ AI và Deepfake đang bị lợi dụng để giả mạo lừa đảo chuyển tiền, xác minh thông tin cá nhân… nhiều người dân mất tiền triệu, tiền tỷ chỉ trong vài giờ đồng hồ.

“Theo thống kê, năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến lên tới hơn 9.000 tỷ đồng với 66% người dùng bị ảnh hưởng. Đây là con số đáng suy ngẫm”, đại biểu dẫn chứng.

Lãng phí lớn trong tiêu dùng khi người dân bỏ tiền mua hàng không đảm bảo

Từ thực tiễn trên, ĐBQH Đặng Thị Bảo Trinh kiến nghị sớm thành lập Trung tâm giám sát nội dung thương mại điện tử và AI, hoạt động 24/7, có chức năng giám sát và cảnh báo sớm những vi phạm trong vòng 24h; tích hợp cổng tiếp nhận phản ánh từ người dân, có cơ chế bảo vệ người tố giác. Ban hành quy định bắt buộc các tài khoản bán hàng trực tuyến phải đăng ký pháp nhân, địa chỉ và mã số thuế, yêu cầu xác thực người bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội, xử lý hình sự đối với các hành vi sử dụng công nghệ giả mạo buôn bán hàng giả, hàng cấm.

Đưa giáo dục công nghệ số và phòng, chống tội phạm công nghệ cao vào trường học và truyền thông mạnh trong đại chúng; truy vết, phối hợp triệt phá tận gốc các ổ nhóm lừa đảo xuyên biên giới, siết chặt quản lý các ứng dụng viễn thông, tài khoản ngân hàng, ví điện tử không định danh.

Chỉ đạo các đợt thanh tra, kiểm tra đột xuất đối với các lực lượng chức năng liên quan, nhất là những địa phương xảy ra nhiều vụ việc sản xuất, buôn bán hàng giả, giả mạo thương hiệu lặp đi lặp lại và không xử lý dứt điểm. Xác lập rõ trách nhiệm cá nhân trong quản lý nhà nước, ai đã để lọt, ai đã buông lỏng, ai đã không hành động kịp thời cần xem xét, xử lý nghiêm túc, không chỉ xử phạt người vi phạm mà cả người có trách nhiệm giám sát, quản lý nhưng không làm tròn trách nhiệm.

“Mạng xã hội, thương mại điện tử, Trí tuệ nhân tạo nếu được quản lý tốt sẽ là động lực phát triển kinh tế – xã hội, nhưng nếu buông lỏng sẽ trở thành vũ khí công nghệ chống lại chính người dân. Chúng ta không thiếu luật, không thiếu công cụ, chỉ cần đủ quyết tâm, trách nhiệm và hành động kịp thời”, ĐBQH tỉnh Quảng Nam nhận định và tha thiết đề nghị Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan vào cuộc mạnh mẽ, vì sức khoẻ và tài sản của người dân, vì sự sống còn của doanh nghiệp chân chính, vì niềm tin của xã hội vào pháp luật, vào công lý.

Theo ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) thời gian qua, dư luận xã hội rất quan tâm đến việc hàng loạt vụ sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng đã bị cơ quan chức năng phát hiện và xử lý. “Thực trạng hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người tiêu dùng, sức khoẻ cộng đồng, mà còn dẫn tới sự lãng phí rất lớn trong tiêu dùng khi người dân phải bỏ tiền mua hàng không đảm bảo chất lượng và hiệu quả sử dụng thấp”, bà nêu quan điểm.

Đại biểu thể hiện mong muốn của cử tri và nhân dân là Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các cơ quan chức năng đẩy mạnh, duy trì thường xuyên công tác phòng, chống sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, không chỉ dừng lại tại các đợt cao điểm, để góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực xã hội…