‘Ngách’ kiếm tiền mới của báo chí

Khi công nghệ AI không ngừng tiến bộ và ngày càng thâm nhập sâu rộng vào mọi lĩnh vực của đời sống, ngành báo chí truyền thống đang đứng trước những thách thức và cơ hội chưa từng có. Việc các hệ thống AI có khả năng khai thác, tổng hợp và tái tạo nội dung báo chí với tốc độ và quy mô vượt trội đã đặt ra câu hỏi cấp thiết về quyền sở hữu trí tuệ và giá trị của những sản phẩm biên tập chất lượng.

Tuy nhiên, thay vì lo ngại, một số toà soạn lớn đã lập tức “biến nguy thành cơ” khi chủ động triển khai mô hình cấp phép nội dung cho các công ty công nghệ để đào tạo AI. Đây được coi như một hướng đi chiến lược nhằm bảo vệ bản quyền và đồng thời tạo dựng nguồn thu mới bền vững trong kỷ nguyên số.

Các thỏa thuận thường liên quan tới cấp phép nội dung, trong đó các nhà xuất bản cho phép các công ty AI sử dụng nội dung của họ để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn LLM (thường bao gồm nội dung có tường phí). Đổi lại, các nhà xuất bản sẽ được ghi nhận tác giả cho nội dung đó xuất hiện trên chatbot hoặc nền tảng tìm kiếm của các công ty AI, cũng như quyền truy cập vào công nghệ mà các nhà xuất bản có thể sử dụng để xây dựng các sản phẩm và tính năng hỗ trợ AI.

Làn sóng này được khởi động bởi một thỏa thuận giữa Associated Press (AP) và OpenAI vào tháng 7/2023, sau đó là một thỏa thuận khác giữa OpenAI và Politico, Business Insider, Bild và chủ sở hữu Welt là Axel Springer.

Trong năm 2024, xu hướng này tiếp tục phát triển mạnh mẽ với những thoả thuận cấp phép cho AI từ nhiều toà soạn hàng đầu. Tháng 3/2024, hai nhà xuất bản lớn của châu Âu, bao gồm tờ báo Pháp Le Monde và công ty truyền thông Tây Ban Nha Prisa Media, đã ký một thỏa thuận cấp phép nội dung với OpenAI, để đưa tóm tắt nội dung tin tức của họ vào chatbot ChatGPT có ghi rõ nguồn. Các nhà xuất bản cũng đồng ý sử dụng công nghệ của OpenAI để xây dựng và phát triển các sản phẩm và dự án hỗ trợ AI.

Tháng 4 và tháng 6/2024, OpenAI ký thoả thuận với 2 tờ báo lớn là Financial Times (FT), và TIME. Trong thoả thuận được cho là có giá trị khoảng 5-10 triệu USD/năm, CEO FT John Ridding cho biết trong một tuyên bố rằng các nền tảng AI nên “trả tiền cho các nhà xuất bản để sử dụng tài liệu của họ” và các sản phẩm AI nên “chứa các nguồn đáng tin cậy”.

Đến tháng 10/2024, FT, Reuters, Axel Springer, Hearst, USA Today Network cũng tham gia vào thị trường khi 4 nhà xuất bản này ký hợp đồng để nội dung của họ xuất hiện trên Copilot Daily, một tính năng mới của Microsoft trong trợ lý AI Copilot cung cấp tóm tắt tin tức.

Đáng chú ý nhất gần đây là thoả thuận giữa The New York Times (NYT) với Amazon giúp cấp phép truy cập các nội dung tòa soạn để đào tạo các mô hình AI của Amazon. Đây được coi là bước ngoặt lớn khi NYT trước đó đệ đơn kiện Microsoft vào tháng 12/2023, với cáo buộc các bài viết có bản quyền của họ đã được sử dụng để đào tạo các mô hình AI.

Ở góc độ chiến lược phát triển, mô hình cấp phép nội dung còn mở ra khả năng mở rộng phạm vi tiếp cận thông tin đến đối tượng độc giả đa dạng hơn qua các nền tảng số và sản phẩm AI, đồng thời góp phần giữ vững uy tín và vị thế thương hiệu của các tòa soạn giữa cuộc cạnh tranh khốc liệt trong kỷ nguyên chuyển đổi số.

Đây được xem là cách thức báo chí truyền thống thích ứng linh hoạt, chủ động và sáng tạo với những biến đổi sâu sắc của môi trường truyền thông, đảm bảo không bị lạc hậu hay bị thay thế bởi các mô hình phân phối nội dung mới.