Những người thầy Quảng Bình một thời “trồng người” trên đất Quảng Trị

(QBĐT) – Từ năm 1972 đến năm 1979, theo lời kêu gọi của chính quyền cách mạng tỉnh Quảng Trị, Trung ương huy động một đội ngũ giáo viên từ 17 tỉnh, thành miền Bắc, trong đó có tỉnh Quảng Bình chi viện cho ngành Giáo dục Quảng Trị khắc phục hậu quả chiến tranh, chăm lo sự nghiệp trồng người. Mấy chục năm sau ngày thống nhất non sông, những thầy giáo, cô giáo“đi B” mới có dịp hẹn nhau trở về Quảng Trị, thăm lại vùng đất xưa, nơi tuổi thanh xuân mình từng gắn bó, cống hiến.

Khi Quảng Trị cần… Quảng Bình sẵn sàng

Một sáng tháng năm khác biệt những ngày thường. Đôi vợ chồng cựu giáo chức Nguyễn Đình Hợp, Đặng Thị Choanh ở phường Hải Thành (TP. Đồng Hới) dậy thật sớm chuẩn bị tư trang cho một chuyến đi “đặc biệt” thăm Quảng Trị, thăm lại vùng đất ngày xưa cô thầy gắn bó vì sự nghiệp giáo dục Quảng Trị sau ngày đất nước thống nhất.

Theo số liệu của Sở GD-ĐT tỉnh Quảng Trị, từ năm 1961-1974, có gần 3.000 nhà giáo miền Bắc thuộc các tỉnh, thành: Hà Nội, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Hải Dương, Nam Định, Thái Bình, Phú Thọ, Ninh Bình, Hải Phòng, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình… vượt Trường Sơn vào chi viện cho miền Nam, vừa dạy học vừa tham gia kháng chiến chống Mỹ.

Giai đoạn 1972-1979, khoảng 700 thầy, cô giáo tình nguyện đi gieo hạt, ươm mầm cho sự nghiệp trồng người tại Quảng Trị. Phần lớn các thầy cô giáo lúc đó đang độ tuổi 18, 19, mới tốt nghiệp cấp ba, được đào tạo cấp tốc 2 tháng (10+2) hoặc 3 tháng (10+3) nghiệp vụ sư phạm rồi nhanh chóng lên đường nhận nhiệm vụ. Hành trang ngày ra đi chỉ vài bộ áo quần, thêm chiếc chiếu, tấm chăn, cây bút, cuốn sổ… Nhưng lớn lao hơn cả là nhiệt huyết tuổi trẻ, sẵn sàng cống hiến và được cống hiến.

Những chuyến xe ra Bắc đón giáo viên vào Nam. Đến bên sông Bến Hải, trên cầu Hiền Lương, mọi người dừng lại, dành vài phút lưu luyến dặn dò nhau, vì qua bờ Nam Bến Hải, thầy cô mỗi người mỗi ngả theo sự phân công của Ty Giáo dục Quảng Trị.

Tháng 8/1977, hoàn thành xong lớp đào tạo nghiệp vụ sư phạm cấp tốc 10+2, cô Đặng Thị Choanh xung phong vào Quảng Trị và về công tác tại xã Hải Khê (Hải Lăng). Tháng 9/1979, cô theo học lớp cán bộ quản lý giáo dục Bình Trị Thiên khóa 1 tại TP. Huế; đến tháng 9/1980, chuyển công tác về làm Phó Hiệu trưởng phụ trách khối cấp một và mầm non, Trường PTCS xã Hải Lệ. Năm 1995, cô Đặng Thị Choanh ra lại Quảng Bình, tiếp tục hoạt động trong ngành giáo dục ở các địa phương Bắc Lý, Bảo Ninh, Đồng Phú cho đến lúc nghỉ hưu năm 2013. Thời gian cô Đặng Thị Choanh cống hiến cho sự nghiệp trồng người ở Quảng Trị 18 năm thì đã có 15 năm tại xã Hải Lệ.

Giống như cô Đặng Thị Choanh, cô Trương Thị Hòa Bình ở phường Quảng Thuận (TX. Ba Đồn) sau khi hoàn thành khóa học 10+3, tháng 6/1976, lên đường chi viện cho Quảng Trị. Nhớ lại những năm tháng trồng người đầy khó khăn, gian khổ đó, cô Trương Thị Hòa Bình chia sẻ: Ngày lên đường, Ty Giáo dục Quảng Trị cho xe ra đón các cô. Hồi đó, Quảng Thuận còn thuộc huyện Quảng Trạch, là huyện kết nghĩa với huyện Hải Lăng, nên cô được phân về dạy học tại xã Hải Dương. Sau 2 năm gắn bó thì chuyển ra xã Triệu Thượng (Triệu Phong) đến năm 1981 thì nhận công tác ở xã Hải Lệ. Gắn bó cùng học sinh, người dân xã Hải Lệ gần 15 năm thì cô trở về quê hương Quảng Bình. Ngày xưa, Hải Lệ nghèo lắm, thầy cô giáo phần lớn là người Quảng Bình, được bà con cưu mang, đùm bọc, giúp đỡ mới có thể vượt khó, hoàn thành nhiệm vụ.

Niềm vui ngày hội ngộ

Lấy mốc thời gian năm 1976, khi Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế về chung một nhà đến năm 1979, giai đoạn này giáo viên Quảng Bình chi viện cho Quảng Trị có số lượng nhiều nhất. Thầy giáo Hoàng Thanh Nhàn, quê Quảng Trạch là một trong những giáo viên vào Quảng Trị năm 1979 và gắn bó với sự nghiệp trồng người ở Quảng Trị lâu nhất, đến 34 năm. Hiện tại, sau khi nghỉ hưu năm 2013, thầy Hoàng Thanh Nhàn quyết định chọn Quảng Trị làm quê hương thứ hai. Người bạn đời của thầy Hoàng Thanh Nhàn cũng là một giáo viên Quảng Bình chi viện cho Quảng Trị năm 1977, cô giáo Trần Thị Thành, quê Lệ Thủy.

Trở lại Quảng Trị, về thăm xã Hải Lệ, vùng đất ngày xưa các thầy, cô giáo Quảng Bình gắn bó lâu nhất, sâu đậm nhất, cô thầy ai ai cũng không ngăn nổi sự xúc động bồi hồi. Trong ký ức, thầy cô không bao giờ quên ngôi trường tranh tre, nứa lá nằm bên dòng Thạch Hãn bị cháy rụi vì một trận hỏa hoạn xảy ra tháng 5/1985. Mọi thứ chỉ còn lại đống tro tàn. Và cùng với Đảng bộ, nhân dân xã Hải Lệ, cô thầy động viên nhau dựng xây lại trường mới kịp cho học trò có nơi học hành.

Bây giờ, Trường PTCS Hải Lệ xưa, Trường TH và THCS Hải Lệ hiện tại khang trang hơn, hiện đại hơn, nhưng nhân dân Hải Lệ không ai quên những cô thầy Quảng Bình một thời vượt khó, vượt khổ đặt “viên gạch hồng” đầu tiên cho sự nghiệp giáo dục xã nhà.

Các thầy, cô giáo Quảng Bình đến thăm, thắp nén nhang cho mệ Ủy (bà Ngô Thị Ủy). Nhà mệ Ủy ở gần trường, như bao người dân Hải Lệ khác, thương giáo viên xa nhà, đói khổ, mệ chắt chiu từng hạt gạo, củ sắn, củ khoai dành cho cô thầy mỗi lúc tan trường.

Trong niềm xúc động khi gặp lại thầy cô cũ, anh Đinh Công Nhật cho biết: “Học trò Hải Lệ chúng tôi luôn trân quý những cô thầy Quảng Bình đã dành trọn tuổi xuân, tâm huyết và tình yêu thương, gieo mầm tri thức, rèn đức luyện tài cho nhiều thế hệ học sinh quê hương mình. Thầy cô chính là những người lái đò thầm lặng, dù hôm nay tuổi đã cao nhưng tinh thần, đạo đức, phẩm chất của cô thầy vẫn luôn được giữ gìn, phát huy, tiếp tục truyền cảm hứng giúp chúng tôi nỗ lực, phấn đấu, cống hiến cho quê hương, đất nước”.

Thanh Long