Trong nhiều thập niên, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) được xem là một nghệ thuật – nơi mỗi mũi kim tiêm tinh trùng vào bào tương của trứng (ICSI), mỗi động tác chọn phôi đều đòi hỏi sự tinh tế, tỉ mỉ của chuyên viên phôi học. Nhưng nay, “bàn tay vàng” ấy đang có nguy cơ bị Trí tuệ nhân tạo (AI) thay thế.
Hiện nay, nhiều thông tin trên thế giới cho thấy công nghệ IVF tự động hóa bằng robot AI mang đến hy vọng cho người hiếm muộn nhờ khả năng sàng lọc, đo lường chính xác.
Chia sẻ về điều này với phóng viên Một Thế Giới, PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết – Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương (TP.HCM) – chuyên gia hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực IVF khẳng định: FVI bằng robot AI đạt độ chính xác “không kém hơn” so với bác sĩ, kỹ thuật viên làm thủ công nhưng nhanh hơn và khách quan hơn.
– Bác sĩ có thể giải thích cụ thể hơn IVF tự động hóa bằng robot AI là công nghệ gì, và khác biệt ra sao so với IVF truyền thống?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Đối với IVF truyền thống, tất cả các thao tác từ chọn tinh trùng, tách trứng đến bơm tinh trùng vào bào tương của trứng (ICSI) hay nuôi cấy phôi, phân loại đánh giá và chọn lựa phôi để chuyển vào buồng tử cung đều do “bàn tay” và “cặp mắt” của các chuyên viên phôi học.
Trong khi đó, hệ thống Robot AI là các hệ thống tích hợp robot vi thao tác, thị giác máy tính và thuật toán học sâu để tự động hóa nhiều khâu trong IVF, từ chọn – xử lý tinh trùng, bóc tế bào quanh noãn, tiêm tinh trùng vào bào tương của trứng (ICSI), nuôi cấy – chấm điểm phôi, thậm chí các robot có thể có khả năng vận hành từ xa.
Như vậy, khác biệt chính là chuẩn hóa thao tác đặc biệt các vi thao tác. Các kỹ năng này thường mất nhiều thời gian để đào tạo và bị phụ thuộc rất nhiều vào năng lực và kinh nghiệm của các chuyên gia phôi học. Ngoài ra, hệ thống ứng dụng AI với nền tảng dữ liệu lớn và các thuật toán để chọn lựa, đánh giá và quyết định: tinh trùng hay phôi. Ngoài ra, vì là hệ thống máy nên khả năng làm việc vận hành liên tục rất cao.
Một số nền tảng tiêu biểu như Aura (Conceivable Life Sciences) và các trạm ICSI điều khiển từ xa đã công bố ca sinh sống đầu tiên.
– Vậy robot AI sẽ thay thế con người ở khâu nào trong quy trình này, thưa bác sĩ?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Hiện nay AI và robot đảm nhận ba nhóm nhiệm vụ chính. Thứ nhất là vi thao tác – Robot tự động điều khiển vi kim tiêm tinh trùng vào trứng (ICSI) với độ chính xác cực cao.
Thứ hai là thị giác máy tính – Hệ thống camera và AI nhận diện tinh trùng, noãn, phôi – phân loại và chấm điểm chất lượng.
Thứ ba là xử lý và bảo tồn mẫu -các thiết bị tự động hoá giúp chuẩn hoá các bước bảo quản, giảm nguy cơ nhiễm chéo hoặc sai sót.
Tuy nhiên, con người vẫn giữ vai trò giám sát và quyết định lâm sàng cuối cùng. Robot chỉ làm những gì đã được lập trình và học từ dữ liệu. Quyết định nên chọn phôi nào để chuyển, nên can thiệp ở đâu – vẫn là việc của bác sĩ.
– Trong y học sinh sản, chỉ một sai lệch nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến sự sống. Làm sao để đảm bảo AI không mắc lỗi nghiêm trọng?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Trong lĩnh vực nhạy cảm như hỗ trợ sinh sản, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng – như nhầm mẫu, hoán đổi phôi, hoặc hỏng mẫu trứng tinh trùng.
Do đó, mọi hệ thống AI và robot phải có thiết kế an toàn đa lớp. Song trùng kiểm soát (dual control) là thao tác của robot được giám sát và xác nhận bởi con người; nhật ký thao tác giúp truy vết khi có sự cố; khoá liên động và xác thực mẫu, đảm bảo mỗi bước được kiểm chứng bằng mã định danh.
Ngoài ra còn có kiểm định ISO/IEC; quy trình hệ thống đảm bảo chất lượng (QA/QC) nghiêm ngặt và giám sát người thật theo thời gian thực.
– Không biết độ chính xác và tỉ lệ thành công IVF bằng robot AI so với bác sĩ, kỹ thuật viên thực hiện thủ công như thế nào, thưa bác sĩ?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Một trong những khâu quan trọng nhất của IVF là chấm điểm và chọn phôi. Thông thường, chuyên viên phôi học sẽ quan sát quá trình phát triển phôi trong 3–5 ngày, dựa trên kinh nghiệm và tiêu chuẩn Gardner (thuyết đa trí tuệ) để lựa chọn phôi tốt nhất.
Hiện nay, các hệ thống AI như iDAScore (hệ thống đánh giá phôi) có thể phân tích hình ảnh time-lapse (chuỗi video ghi lại từng khoảnh khắc phát triển của phôi) và dự đoán khả năng làm tổ của phôi. Kết quả so sánh cho thấy AI đạt độ chính xác “không kém hơn” (non-inferior) so với các chuyên gia, đồng thời nhanh hơn và khách quan hơn.
– Liệu AI có thể học được “kinh nghiệm” của các chuyên gia IVF hàng đầu – như khả năng nhận biết trứng, tinh trùng, phôi chất lượng cao?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Có thể. AI học sâu trên dữ liệu hình ảnh time-lapse, và kết cục thai kỳ để mô phỏng cách chuyên gia nhận biết chất lượng phôi. Tuy nhiên cần dữ liệu lớn và hiệu chuẩn theo từng phòng lab.
Như vậy AI có thể học được kinh nghiệm của chuyên gia thông qua dữ liệu lớn. Nhưng để đạt độ chính xác cao, các mô hình cần được “hiệu chuẩn” riêng cho từng phòng lab, vì điều kiện nuôi cấy và kỹ thuật khác nhau.
– Nếu được triển khai rộng rãi, theo bác sĩ IVF bằng robot AI có thể giúp giải quyết vấn đề gì lớn nhất trong điều trị hiếm muộn hiện nay?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: IVF bằng robot AI chuẩn hóa quy trình, giảm phụ thuộc vào chuyên gia hiếm muộn, tăng công suất, giảm sai số giữa các trung tâm, và tiềm năng giảm chi phí điều trị.
– Như vậy có thể thấy, công nghệ này thực sự hiệu quả, liệu tương lai ngành IVF có thể vận hành 24/7 mà không cần con người trực tiếp can thiệp?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Có thể ở một số khâu kỹ thuật, nhưng mô hình tối ưu vẫn là ‘human-in-the-loop’- bác sĩ quyết định chỉ định, chuyên gia giám sát và xử lý ngoại lệ. AI hiện chỉ nên hỗ trợ, không thay thế.
Robot có thể vận hành 24/7, nhưng AI không được phép tự quyết định, phải có giám sát con người theo thời gian thực.
Công nghệ AI và robot trong IVF có thể giúp rút ngắn con đường đến hạnh phúc làm cha mẹ, nhưng con người vẫn là trung tâm của mọi quyết định. Hãy xem AI như một công cụ hỗ trợ, không phải người thay thế. Nó giúp quy trình chính xác hơn, giảm lỗi và tăng cơ hội thành công nhưng bác sĩ mới là người hiểu rõ từng bệnh nhân.
– Bác sĩ có lo ngại sự can thiệp của AI và robot sẽ làm mất đi sự “tinh tế sinh học” mà bàn tay con người đang đảm nhận?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Đúng. IVF đòi hỏi cảm giác tay và phán đoán tinh tế. Cần xác định rõ giới hạn tự động hóa chỉ ở các khâu có thể đo lường, giữ con người ở vị trí ra quyết định.
– Từ những những thực tế trên, bác sĩ có lời khuyên nào cho các cặp vợ chồng hiếm muộn nên nhìn nhận thế nào về AI và robot trong việc “tạo ra sự sống”?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Hãy xem AI như công cụ hỗ trợ giúp quy trình chính xác hơn, không thay thế bác sĩ. Quyết định chính vẫn là chẩn đoán và điều trị cá thể hoá.
Khi chọn trung tâm hỗ trợ sinh sản, đừng chỉ nhìn vào công nghệ. Hãy quan tâm cả tính an toàn, bảo mật dữ liệu, chi phí và kinh nghiệm lâm sàng. Một cánh tay robot không thể thay thế được trái tim và sự thấu hiểu của người bác sĩ.
– Vậy theo bác sĩ, trong tương lai Việt Nam có nên triển khai công nghệ IVF tự động hóa này hay không?
– PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết: Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng để đi đầu trong khu vực, nếu triển khai từng bước và có hành lang pháp lý rõ ràng.
Trước mắt nên thí điểm tại các trung tâm có hệ thống đảm bảo chất lượng (QA/QC) mạnh, bắt đầu với các ứng dụng AI chấm điểm phôi, và tự động hoá xử lý mẫu. Sau đó, đánh giá chi phí – hiệu quả, độ an toàn và phản hồi của bệnh nhân trước khi mở rộng.
Đừng để công nghệ vượt trước đạo đức và pháp lý. Điều quan trọng không phải là chạy đua theo robot, mà là đảm bảo an toàn và quyền riêng tư dữ liệu của các cặp hiếm muộn.
– Xin cảm ơn bác sĩ về cuộc trao đổi này!
https%3A%2F%2F1thegioi.vn%2Fpgs-ts-bs-hoang-thi-diem-tuyet-robot-ai-khong-the-thay-trai-tim-bac-si-238896.html
