Thực thi ESG bằng AI, doanh nghiệp cần làm gì?

Khi Trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm thay đổi căn bản cách thức vận hành và phát triển của doanh nghiệp trên toàn cầu, ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) ngày càng trở thành tiêu chuẩn phát triển bắt buộc, là cơ sở để doanh nghiệp gia  tăng niềm tin với nhà đầu tư, đối tác và cộng đồng.

Đây chính là cơ hội để nắm bắt lợi thế của người tiên phong, giúp doanh nghiệp không chỉ giữ vững thị trường trong bối cảnh khó khăn, mà còn vươn xa hơn nữa.

Phát biểu tại hội thảo “Thực thi ESG bằng AI, doanh nghiệp cần làm gì?” diễn ra chiều ngày 14/8 do Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM và báo Dân trí tổ chức, ông Lê Thanh Minh – Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP. HCM cho biết trong năm 2025, TP.HCM đã tổ chức nhiều sự kiện liên quan AI, như: Ngày chuyển đổi số quốc gia 2025, AI Challenge và AI.Star 2025, thu hút hàng trăm nhóm nghiên cứu, doanh nghiệp trong và ngoài nước; tạo cơ hội cho các ý tưởng đổi mới, sáng tạo được giới thiệu và kết nối đầu tư.

Cũng theo ông Minh, trí tuệ nhân tạo được TP. HCM xác định là động lực đột phá thực hiện tầm nhìn trở thành trung tâm kinh tế tri thức, đổi mới, sáng tạo, phát triển bền vững hàng đầu khu vực. Sứ mệnh của TPHCM là xây dựng hệ sinh thái AI mạnh mẽ, gắn kết giữa Nhà nước với doanh nghiệp, cộng đồng.

Còn về hạ tầng và nền tảng AI, Sở Khoa học và Công nghệ đã hoàn thiện phương án phát triển hạ tầng tính toán hiệu năng cao. TP.HCM đang từng bước hoàn thiện kho dữ liệu dùng chung đã được thiết kế theo chuẩn mở.

Bên cạnh đó, TP. HCM cũng đang đào tạo và phát triển nhân lực. Trong đó, phát triển nhân lực là yếu tố quyết định thành công của chiến lược AI. Sở Khoa học và Công nghệ TP. HCM đã triển khai đồng bộ nhiều chương trình đào tạo.

Cụ thể, TPHCM mở 4 lớp bồi dưỡng AI cho gần 500 cán bộ, công chức; mở 4 lớp AI thí điểm cho 203 học sinh đạt giải thưởng các cuộc thi cấp thành phố, khơi dậy niềm đam mê công nghệ; khởi động chương trình “AI For Citizens” với mục tiêu đào tạo 3 triệu người dân có kiến thức AI vào năm 2030.

Trong mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam và thế giới, doanh nghiệp cần thực hành ESG xuất phát từ chính nhu cầu nội tại. Việc tích hợp AI sẽ mang lại tư duy mới, mọi hành động phải dựa trên dữ liệu, sự minh bạch và nhất quán.

Đây chính là cơ hội để nắm bắt lợi thế của người tiên phong, giúp doanh nghiệp không chỉ giữ vững thị trường trong bối cảnh khó khăn, mà còn vươn xa hơn nữa.

PGS.TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường Đại học Ngân hàng TPHCM phát biểu tại hội thảo.

PGS.TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường Đại học Ngân hàng TPHCM cho rằng, mục tiêu và lập kế hoạch sẽ có AI hỗ trợ và mức độ cao nhất là AI làm toàn bộ, con người chỉ đứng ra giám sát. Các quốc gia như Trung Quốc đã thực tốt vấn đề này.

Theo ông Trung, AI trong quản trị rủi ro giúp phân tích dữ liệu lịch sử, mô phỏng kịch bản, xác định rủi ro.

Đồng thời, AI còn được sử dụng để phát triển cá thể hoá, ví dụ: nhân bản số, mô hình số hoá phản ánh trạng thái, hành vi và hiệu suất của đối tượng, hệ thống hoặc quy trình trong thế giới thực, được cập nhật từ dữ liệu cảm biến, hoặc nguồn thông tin thời gian thực. Công nghệ này được ứng dụng rộng rãi, tối ưu hiệu suất, giảm chi phí.

Nhưng AI có thể thay thế con người được không vẫn là câu hỏi được tranh luận. Ông Trung cho hay, có 2 luồng ý kiến. Con người có một trăm tỷ nơ-ron, phải ít nhất 120 năm nữa mới có thể tạo ra robot vượt qua được con người. AI là công cụ của con người và con người thống trị công nghệ.

“Tôi cho rằng, AI không thể thay thế con người và sẽ đồng hành như những người bạn. AI thực hiện mục tiêu kép là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. AI hỗ trợ hiệu quả, xây dựng báo cáo ESG, chỉ ra các điểm còn thiếu tại doanh nghiệp”.

TS. Bùi Thanh Minh – Phó giám đốc Văn phòng Ban IV cho hay, thế giới đang chứng kiến sự thay đổi căn bản trong hệ thống thương mại. Thời kỳ toàn cầu hóa, nơi các quốc gia chuyên môn hóa sản xuất và tự do xuất khẩu, đang dần kết thúc, nhường chỗ cho xu hướng khu vực hóa, nơi các yếu tố kinh tế, an ninh và chuỗi cung ứng được gắn kết chặt chẽ. Theo đó, dẫn đến sự gia tăng của các hàng rào phi thuế quan và các chính sách mang tính bảo hộ.

Không chỉ Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu cũng dựng lên các hàng rào kỹ thuật và môi trường ngày càng cao, từ các quy định về tín chỉ carbon đến các đạo luật về lao động không cưỡng bức hay báo cáo bền vững. Doanh nghiệp muốn xuất khẩu 123 tỷ USD sang Hoa Kỳ hay chuyển hướng sang châu Âu đều phải đối mặt những yêu cầu này.

Bên cạnh đó, các cường quốc công nghiệp đều đang đẩy mạnh chính sách riêng. Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Đức tập trung vào sản xuất thông minh để nâng cao năng suất. Tất cả đều nhấn mạnh vào việc tối ưu quy trình và ứng dụng chuyển đổi số.

Trong bối cảnh đó, AI không còn là khái niệm xa vời. Ứng dụng AI để quản lý chuỗi cung ứng, minh bạch hóa dữ liệu và thực hành ESG chính là giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam ứng phó, giữ vững và mở rộng thị trường.

Tại Việt Nam, áp lực chuyển đổi cũng không hề nhỏ. Xét về tổng phát thải, nền kinh tế Việt Nam đứng thứ 26 thế giới. Điều này đặt ra nguy cơ đáng báo động: chúng ta có thể đối mặt các vấn đề môi trường nghiêm trọng trước khi trở nên giàu có.

Việt Nam đang đứng trước 2 mục tiêu chiến lược: Đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao và đến năm 2050 đạt phát thải ròng bằng không (Net Zero) theo cam kết quốc tế. Để đạt mục tiêu này, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam phải vượt qua “bẫy thu nhập trung bình” – giai đoạn mà rất ít quốc gia có thể bứt phá thành công.

Lối thoát duy nhất là thay đổi mô hình tăng trưởng, chuyển từ thâm dụng tài nguyên sang thâm dụng khoa học công nghệ, tăng hiệu quả phân bổ nguồn lực và phát triển các ngành công nghiệp sáng tạo. AI chính là một trong những ngành được ưu tiên hàng đầu trong chiến lược này.

AI là một phần trong quản trị doanh nghiệp. Bằng nhu cầu nội tại, việc kết hợp AI trong thực thi ESG là tất yếu. Chúng ta có cơ chế thúc đẩy đổi mới sáng tạo, sandbox, khung pháp lý bảo mật thông tin, phát triển tín dụng xanh… Các doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, phải có dữ liệu. 1.000 doanh nghiệp tiên phong phải đáp ứng yếu tố công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh.

Nhưng trước tiên doanh nghiệp cần phân tích, đánh giá, đặt ra mục tiêu trọng yếu. Sau đó cần có cách tiếp cận chiến lược và mô hình kinh doanh, tích hợp kinh doanh theo ESG, tích hợp tính bền vững vào mô hình kinh doanh, báo cáo tài chính, đầu tư. Từ đó tạo ra giá trị tài chính cho doanh nghiệp.