Ứng dụng AI làm chuyển dịch vai trò của chuyên gia tài chính ra sao?

AI không chỉ đơn thuần là một khoản đầu tư công nghệ, mà còn là một chất xúc tác mạnh mẽ để thay đổi chiến lược kinh doanh, vận hành và thậm chí là văn hóa của doanh nghiệp. Điều này giúp các công ty tăng đáng kể lợi nhuận từ 4% đến 18% dựa trên những lợi ích từ việc thay đổi lực lượng lao động, theo kết quả khảo sát của KPMG. Trước thực tế này, các chuyên gia tài chính, đặc biệt là các Giám đốc Tài chính (CFO) hiện tại và tương lai, phải chủ động định hình cách tạo ra giá trị cho doanh nghiệp thông qua việc ứng dụng AI.

Từ người xử lý số liệu đến nhà tích hợp chiến lược

Ông Pulkit Abrol – Giám đốc điều hành ACCA APAC – nhận định tại tọa đàm “Thúc đẩy chuyển đổi số tài chính Việt Nam: Các chiến lược thực tiễn về dữ liệu, đạo đức, liên minh thông minh & nguồn nhân lực” vừa diễn ra tại TPHCM, giới tài chính đang chứng kiến sự dịch chuyển đáng kể vai trò của các chuyên gia tài chính, từ việc tập trung vào “xử lý số liệu” (number crunchers) sang trở thành “những nhà tích hợp chiến lược” (strategic integrators).

Các khảo sát đang tiết lộ một xu hướng: Các nhóm tài chính đang dẫn đầu trong hành trình ứng dụng AI so với các bộ phận khác trong tổ chức. Điều này đòi hỏi một sự thay đổi trong tư duy và năng lực của người làm tài chính, không còn chỉ giới hạn ở việc xử lý các con số khô khan mà phải mở rộng sang tầm nhìn chiến lược và khả năng kết nối giữa các phòng ban.

Bà Trương Hạnh Linh – Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam – cũng khẳng định rằng AI nếu được ứng dụng một cách chiến lược sẽ tạo ra giá trị và hỗ trợ phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Trong ngành ngân hàng tại Mỹ, giá trị hằng năm từ việc ứng dụng AI có thể lên tới con số gần 100 tỷ đô la, đáng chú ý là khoảng 50% giá trị trong bộ phận vận hành (back office) đến từ chính chức năng tài chính.

Điều này nhấn mạnh rằng vai trò của các chuyên gia tài chính trong việc tận dụng AI để thúc đẩy hiệu quả hoạt động và tạo ra lợi nhuận là vô cùng quan trọng. Các CFO hiện tại và tương lai không thể đứng ngoài cuộc mà phải chủ động đặt ra bài toán về cách thức tạo ra giá trị cho doanh nghiệp thông qua AI. Sự dịch chuyển này không chỉ là một thay đổi về kỹ năng mà còn là sự tái định nghĩa vị trí của bộ phận tài chính trong chuỗi giá trị của một tổ chức.

Tuy nhiên, tương lai của tài chính không phải là “nhân tạo” mà sẽ là một “liên minh thông minh” giữa máy móc và chuyên gia tài chính, và công việc này sẽ “mang đậm tính con người” ông Pulkit Abrol nhận định. Điều này có nghĩa là mặc dù AI có khả năng xử lý lượng lớn dữ liệu và tự động hóa các tác vụ phức tạp, nhưng vai trò quyết định và định hướng vẫn thuộc về con người.

Bà Trương Hạnh Linh cũng đồng quan điểm, cho rằng khi sử dụng kết quả từ AI, chúng ta không nên mù quáng mà cần có sự tham gia của con người để cân bằng giữa tính sáng tạo và nhận định của con người với kỹ thuật và tính toán của AI. AI được coi là một phần của giải pháp, chứ không phải là một giải pháp toàn diện. Nó đòi hỏi con người phải học cách tương tác và vận hành nó để tối ưu hóa sự hợp tác trong tổ chức. Thách thức chính là tối ưu hóa sự hợp tác trong các tổ chức, yêu cầu một cách tiếp cận đa bên, toàn diện. Sự liên minh này đòi hỏi các chuyên gia tài chính phải phát triển khả năng diễn giải, đánh giá và thậm chí là nghi vấn các kết quả mà AI đưa ra để đảm bảo tính chính xác và loại bỏ các sai lệch tiềm ẩn.

Thách thức nhân sự

Bên cạnh những tiềm năng rõ rệt, việc triển khai AI cũng mang đến những thách thức đáng kể về mặt nhân sự và kỹ năng, đồng thời tạo ra một mức độ lo lắng nhất định. Ông Pulkit Abrol cho biết, trong khi 78% chuyên gia tài chính tin vào tiềm năng của AI, một tỷ lệ đáng kể 51% bày tỏ sự lo lắng về tác động của nó đến công việc của họ. Họ lo ngại về việc công việc của mình có thể bị ảnh hưởng, cũng như các vấn đề về an toàn, quyền riêng tư và sự thiếu vắng chính sách quản trị dữ liệu và AI rõ ràng từ tổ chức.

Bà Trương Hạnh Linh cũng chỉ ra rằng một trong những rủi ro chính khi triển khai AI là sự thiếu hụt về kỹ năng và năng lực cần thiết ở nhân sự trong quá trình sử dụng AI. Khoảng 46% người được hỏi trong khảo sát của ACCA tin rằng đội ngũ dữ liệu của họ cần phải cải thiện kỹ năng. Điều này cho thấy rằng việc đầu tư vào các kỹ năng mới là rất quan trọng, đặc biệt đối với các công ty không có đội ngũ khoa học dữ liệu mạnh.

Sự lo lắng này không phải là không có cơ sở, nhưng nó cũng là động lực để thúc đẩy việc học hỏi và thích nghi. Các tổ chức cần nhận thức rõ về những mối quan tâm của nhân sự và chủ động triển khai các chương trình đào tạo, phát triển kỹ năng để đảm bảo rằng đội ngũ tài chính được trang bị đầy đủ năng lực để làm việc hiệu quả với AI. Hơn nữa, việc xây dựng các khuôn khổ quản trị AI rõ ràng, minh bạch cũng là yếu tố then chốt để giảm bớt sự lo lắng và xây dựng niềm tin trong quá trình chuyển đổi số.

Để thành công trong kỷ nguyên AI, tầm quan trọng của kiến thức về dữ liệu và AI (Data/AI Literacy) là không thể phủ nhận. Các nhà lãnh đạo tài chính và kế toán cần có khả năng thiết kế các năng lực, hiểu các trường hợp sử dụng, và biết cách lựa chọn mô hình AI phù hợp để làm việc. Việc lựa chọn mô hình AI phù hợp cũng là một kỹ năng quan trọng, vì các mô hình khác nhau như ChatGPT hay Claude có thể có những mục đích sử dụng và khả năng khác nhau.

Bà Trương Hạnh Linh cũng bổ sung rằng Đạo luật AI của EU yêu cầu các doanh nghiệp phải truyền thông và đào tạo về AI literacy cho toàn bộ nhân sự từ năm 2025. Điều này cho thấy sự cấp thiết của việc nâng cao nhận thức và năng lực về AI trên diện rộng. KPMG, thông qua công cụ “Workforce AI”, thậm chí còn sử dụng AI để phân tích mô tả công việc của nhân sự hiện tại. Công cụ này giúp xác định những nhiệm vụ có thể được tự động hóa, những phần việc cần sự xác nhận của con người, và những khoảng trống về năng lực cần đào tạo, từ đó định hình lộ trình phát triển kỹ năng và nghề nghiệp cho nhân sự một cách liên tục.

Sự tin cậy vào khả năng chuyển đổi của AI thay đổi tùy thuộc vào năng lực của tổ chức; ví dụ, các công ty nhỏ và vừa có thể cảm thấy tự tin hơn các tập đoàn lớn hơn về khả năng sử dụng AI. Điều này nhấn mạnh vai trò quan trọng của quản lý rủi ro hợp tác và quy định sâu sắc về công nghệ để đảm bảo việc triển khai AI một cách có trách nhiệm và đạo đức. Các nhà lãnh đạo tài chính, với hiểu biết toàn diện về phương trình tài chính, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự hợp tác đa chức năng và xây dựng các khuôn khổ thực hành tốt nhất cho riêng mình.

Việc trang bị kiến thức về dữ liệu và AI không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là chìa khóa để các chuyên gia tài chính vững bước trong vai trò mới của mình: từ những người xử lý số liệu thành những nhà tích hợp chiến lược, dẫn dắt doanh nghiệp bước vào kỷ nguyên số hóa.