Xây Dựng Nguyên Tắc đạo đức Trong ứng Dụng AI Trong Báo Chí

Lu mờ ranh giới đạo đức giữa sáng tạo báo chí và thao tác kỹ thuật

Trao đổi về thách thức đạo đức trong ứng dụng AI vào báo chí, bà Nguyễn Thị Trường Giang – Phó Giám đốc Học viện Báo chí & Tuyên truyền cho rằng: Bên cạnh những giá trị to lớn mà AI mang lại, việc tích hợp AI vào quy trình báo chí cũng đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng về đạo đức. Các thách thức này xuất phát từ đặc điểm vận hành của AI – vốn dựa trên dữ liệu, thuật toán và cơ chế học máy – trong khi hoạt động báo chí đòi hỏi tuân thủ các giá trị nền tảng như sự thật, khách quan, công bằng và phục vụ lợi ích công chúng. “Việc thiếu kiểm soát chặt chẽ đối với AI có thể dẫn tới những hệ quả làm xói mòn các nguyên tắc đạo đức cốt lõi của nghề báo…” – bà Trường Giang đặt vấn đề.

Trong bối cảnh AI ngày càng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động báo chí, việc xây dựng một bộ nguyên tắc đạo đức trở thành yêu cầu cấp thiết.

Phân tích sâu hơn câu chuyện này ở góc độ nghiên cứu, Phó Giám đốc Học viện Báo chí & Tuyên truyền chia sẻ từ vấn đề minh bạch và trách nhiệm trong quy trình sản xuất thông tin là vấn đề đầu tiên và cấp bách. Khi AI được sử dụng để tạo lập hoặc xử lý nội dung, một câu hỏi đạo đức quan trọng được đặt ra: Liệu các cơ quan báo chí có bắt buộc phải thông báo công khai với công chúng rằng đâu là sản phẩm do nhà báo sáng tạo và đâu là nội dung do AI tạo ra?…

Trong thực tiễn, bà Giang cũng cho biết, nhiều nghiên cứu và khảo sát đã cho thấy công chúng có xu hướng ít tin tưởng hoặc thậm chí không sẵn lòng chi trả cho các sản phẩm tin tức được tạo ra hoàn toàn bằng máy móc, bất kể độ chính xác hay tốc độ của chúng. Điều này phản ánh một thực tế rằng độc giả vẫn xem trọng yếu tố con người – bao gồm phán đoán nghề nghiệp, cảm xúc và trách nhiệm xã hội – như một phần không thể thay thế trong hoạt động báo chí.

“Trong bối cảnh đó, việc không minh bạch hóa nguồn gốc nội dung có thể dẫn đến sự nhập nhằng trong định vị giá trị thông tin, đồng thời làm lu mờ ranh giới đạo đức giữa sáng tạo báo chí và thao tác kỹ thuật. Thế nên nếu không có quy định hoặc chuẩn mực rõ ràng, sự thiếu minh bạch này có nguy cơ trở thành tiền lệ xấu, làm suy giảm tính chính trực của toàn ngành báo chí trong kỷ nguyên số.

Thêm nữa, điều này cũng đặt ra câu hỏi: Ai là người chịu trách nhiệm khi nội dung do AI tạo ra có sai sót, thiên lệch hoặc tổn hại xã hội? Việc thiếu thông tin rõ ràng về cách thức hoạt động của thuật toán, tiêu chí chọn lọc dữ liệu và cơ chế kiểm tra chéo nội dung dẫn tới nguy cơ mất kiểm soát đối với nguồn gốc và độ tin cậy của tin tức. Trong môi trường như vậy, khả năng truy cứu trách nhiệm đối với các sai lệch thông tin trở nên khó khăn hơn rất nhiều so với mô hình báo chí truyền thống…” – Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết.

Ngoài ra, trên thực tế, sự thiên lệch trong dữ liệu và thuật toán; mối quan hệ giữa việc sử dụng AI và quyền tự do báo chí hay việc lạm dụng AI trong tối ưu hóa trải nghiệm cá nhân hóa… đều là những thách thức đạo đức trong việc sử dụng AI.

Với những phân tích trên có thể thấy rằng, những thách thức này không chỉ là hệ quả tất yếu của sự phát triển công nghệ, mà còn là lời nhắc nhở về sự cần thiết phải thiết lập những nguyên tắc đạo đức chặt chẽ, nhằm đảm bảo rằng AI được sử dụng như một công cụ hỗ trợ báo chí, thay vì làm suy giảm những giá trị nền tảng của nghề…

Khung chính sách chặt chẽ sẽ giảm thiểu rủi ro đạo đức

Từ các thách thức hiện hữu, các chuyên gia đã chỉ ra nguyên tắc cần có khi sử dụng AI trong báo chí như tính minh bạch, tôn trọng sự thật, tôn trọng quyền riêng tư, công bằng, không thiên lệch… Tất nhiên những chuẩn mực này cần phải có giải pháp để các nguyên tắc đạo đức được thực thi một cách hiệu quả. Điều ấy phụ thuộc vào các cơ quan báo chí trong việc triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính chiến lược, tổ chức và con người.

Bà Nguyễn Thị Trường Giang chia sẻ rằng, trước hết, việc xây dựng các chính sách, hướng dẫn và cơ chế vận hành toàn diện là giải pháp nền tảng nhằm bảo đảm hoạt động ứng dụng AI diễn ra có kiểm soát. Các chính sách này cần quy định rõ mục đích sử dụng AI, phạm vi áp dụng, trách nhiệm của từng bộ phận liên quan, đồng thời thiết lập quy trình giám sát và rà soát định kỳ. Một khung chính sách chặt chẽ sẽ giúp các tòa soạn không chỉ giảm thiểu rủi ro đạo đức từ giai đoạn sớm, mà còn tạo điều kiện để ứng dụng AI được triển khai một cách đồng bộ, phù hợp với định hướng chiến lược của cơ quan báo chí.

Bên cạnh đó, ban hành các hướng dẫn nội bộ cụ thể sẽ góp phần tạo ra nhận thức chung, giảm thiểu sự mơ hồ và khác biệt trong cách tiếp cận AI giữa các phòng ban, cá nhân. Bà cũng đặt ra câu chuyện thứ hai là bảo đảm sự phối hợp hiệu quả giữa con người và AI trong toàn bộ quy trình làm báo. AI có thể mang lại sức mạnh vượt trội trong phân tích dữ liệu và xử lý kỹ thuật, nhưng con người vẫn giữ vai trò không thể thay thế trong việc phân tích bối cảnh, thẩm định tính chính xác, đánh giá ý nghĩa xã hội và ra quyết định cuối cùng.

“Việc kết hợp hài hòa giữa công nghệ và năng lực nghề nghiệp không chỉ nâng cao chất lượng nội dung, mà còn bảo vệ các giá trị cốt lõi của báo chí trước những giới hạn vốn có của máy móc” – bà Giang cho hay. Thêm nữa, các cơ quan báo chí cần đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo và nâng cao năng lực nội bộ. Việc tổ chức các chương trình đào tạo liên tục về kiến thức công nghệ, kỹ năng sử dụng AI, cũng như năng lực giám sát và đánh giá hệ thống, sẽ giúp đội ngũ phóng viên, biên tập viên và quản lý chủ động làm chủ công nghệ thay vì rơi vào trạng thái lệ thuộc hoặc lạm dụng AI. “Đây cũng là nền tảng để xây dựng một văn hóa đổi mới có trách nhiệm trong toàn bộ tổ chức”, bà Trường Giang nói.

Cuối cùng, việc thiết lập các cơ chế đánh giá, phản hồi và cải tiến liên tục là giải pháp không thể thiếu nhằm bảo đảm đạo đức ứng dụng AI. Các tòa soạn cần xây dựng hệ thống kiểm tra nội bộ để giám sát không chỉ hiệu suất kỹ thuật mà còn tác động xã hội của AI, đồng thời thiết lập các kênh tiếp nhận phản hồi từ độc giả, chuyên gia, tổ chức giám sát bên ngoài. Thông qua quá trình rà soát và điều chỉnh thường xuyên, cơ quan báo chí có thể duy trì sự linh hoạt, phát hiện kịp thời các vấn đề phát sinh và liên tục nâng cao chất lượng hệ thống AI.

Có thể nói, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo không chỉ mang đến một bước ngoặt công nghệ, mà còn đặt ra những câu hỏi nền tảng về ý nghĩa, sứ mệnh và trách nhiệm của báo chí trong xã hội hiện đại. Trong bối cảnh đó, đạo đức không thể được xem như một yếu tố bổ trợ, mà cần trở thành điểm tựa cốt lõi để báo chí định hình cách tiếp cận, lựa chọn công cụ và xác lập ranh giới ứng dụng công nghệ.

Đúng như tinh thần chỉ đạo của ông Lê Hải Bình – Uỷ viên TW Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hoá – Thể thao và Du lịch, tại hội thảo “Hội thảo Khoa học Quốc tế: Báo chí – Truyền thông trong bối cảnh AI phát triển” đã khẳng định: “Báo chí trong thời đại trí tuệ nhân tạo đang bước vào một kỷ nguyên mới – nơi mà công nghệ có thể tạo ra và phân phối thông tin nhanh hơn con người, nhưng giá trị cốt lõi của báo chí – đó là tính xác thực, sự chính trực và đóng góp xây dựng xã hội – vẫn thuộc về con người và chỉ có thể do con người gìn giữ. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, của các cơ quan báo chí và của các cơ sở đào tạo là cùng nhau kiến tạo một hệ sinh thái truyền thông nhân văn, bền vững và có trách nhiệm”.

https%3A%2F%2Fcongluan.vn%2Fcan-phai-xay-dung-nguyen-tac-dao-duc-trong-ung-dung-ai-trong-bao-chi-10292262.html

Xây dựng nguyên tắc đạo đức trong ứng dụng AI trong báo chí

Must read

Sản phẩm có giá bao nhiêu không quan trọng, quan trọng là khách hàng muốn bỏ ra bao nhiêu tiền

Lan tỏa tư duy đổi mới từ ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục

Đổi mới giáo dục phổ thông, ứng dụng AI trong các môn học xã hội

Công ty Ấn Độ phổ cập AI cho hơn nửa triệu lao động, doanh nghiệp Việt làm gì để không tụt hậu?

More articles

Latest article

Sản phẩm có giá bao nhiêu không quan trọng, quan trọng là khách hàng muốn bỏ ra bao nhiêu tiền

Lan tỏa tư duy đổi mới từ ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục

Đổi mới giáo dục phổ thông, ứng dụng AI trong các môn học xã hội

Công ty Ấn Độ phổ cập AI cho hơn nửa triệu lao động, doanh nghiệp Việt làm gì để không tụt hậu?

Từ mẹ bỉm “tay ngang” đến nhà bán hàng thành công trên TMĐT

Về chúng tôi

Danh mục phổ biến

Lựa chọn

Sản phẩm có giá bao nhiêu không quan trọng, quan trọng là khách hàng muốn bỏ ra bao nhiêu tiền

Lan tỏa tư duy đổi mới từ ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục